TRÁI DƯ CHƯNG TẾT

Tết sắp đến rồi, xin giới thiệu một số ít chi tiết về loại trái mà mấy năm gần đây được người VN chưng trên bàn thờ ngày tết.

Mâm ngũ quả đặt trên bàn thờ tổ tiên dịp Tết chính là theo 5 sắc màu tượng trưng cho mong ước được ngũ phúc: giàu có, sang trọng, sống lâu, khỏe mạnh, bình yên và theo thuyết ngũ hành: Kim màu trắng, Mộc màu xanh, Thủy màu đen, Hỏa màu đỏ, Thổ màu vàng.

Riêng ở miền Nam, các loại quả trong mâm khi ghép lại trở thành những cái tên ý nghĩa, cầu mong sự thịnh vượng như mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung, dưa hấu, thơm… đọc chệch thành các tên như “cầu vừa đủ xài” hoặc “cầu vừa đủ sung”.

Vài năm trở lại đây trên mâm ngũ quả ở các tỉnh miền Tây còn có thêm trái “dư” (tên gọi của người địa phương), để cầu mong cho năm mới được dư dã tiền bạc. Tại một số chợ miền Tây trái dư thường xuất hiện từ 25 tết, qua 30 tết thì loại trái này không còn bán nữa.

THÊM "TRÁI DƯ" TRONG MÂM NGÀY TẾT

Theo một nhà vườn ở Sóc Trăng thì trái dư được biết đến khoảng 3,4 năm trở lại đây, ban đầu người ta trồng làm kiểng vì trái có màu vàng rất đẹp và chưng được lâu, sau đó có thương lái đến tận nhà để thu mua bán lại vào dịp tết điều này làm cho loại trái này càng thêm được giá.

Hiện nay, ở chợ hoa tết cũng xuất hiện những chậu cây tạo hình thú được kết từ quả dư.

Thật ra loại trái này đã có ở nước ta từ lâu rồi nhưng ít ai để ý, sau náy thấy là lạ vì nó có núm dưới đít trái nên người bán đặt cho nó đủ thứ tên. Nguyên thủy người ta gọi nó là "Cà vú".

Cà vú (Solanum mammosum L.), thuộc họ Cà (Solanaceae). Thân thảo, cứng, cao 1,5 m, có nhiều lông dày và gai nhọn. Lá có phiến to, cũng có lông và nhiều gai nhọn. Tán hoa ở nách lá, mang 1 - 6 hoa trắng, hay xanh tím, với nhụy vàng. Trái hình con vụ, láng mang nhiều núm vú ở đáy, khi chín có màu vàng láng.

Cà vú gốc ở Trung Mỹ, được trồng làm cảnh vì trái có dáng đẹp. Trái Cà vú có chứa các chất solanin, solasonin với nồng độ cao nên độc không ăn được và cũng không thấy làm thuốc mà dùng để diệt côn trùng. Ở Trung Mỹ người ta dùng lá làm trà trị cảm. Trong nhiều năm qua, các nhà vườn thường trồng Cà vú để lấy trái kết thành hình thú hay vật cảnh trong dịp tết cổ truyền.

- Tên khoa học là : Solanum Mammosum

- Tên Việt Nam: Cà vú bây giờ được gọi là "Trái Dư"

- Tên tiếng Anh: Nipplefruit, Titty fruit, Cow's udder

- Tên tiếng Hoa: 乳茄 (nhũ gia), 五代同堂 (ngũ đại đồng đường), 牛角茄 (ngưu giác gia), 五指茄 (ngũ chỉ gia), 五代同堂茄 (ngũ đại đồng đường gia). Chữ gia (茄) tiếng Hoa có nghĩa là trái cà.

Khi cây mọc hoang nếu không để ý thì chúng ta sẽ khó biết được đó là trái dư vì cây sẽ rất bé, còi cọc, trái nhỏ như trái cà bi và phần “dư” trên trái hầu như biến mất. Quả thật trái dư chỉ đẹp và cho trái nhiều, đẹp khi được con người chăm sóc kỹ lưỡng.

Ghi chú: người ta hái trái dư rồi cột qua một cành cây khác để làm đẹp khi trang trí. Tôi có post một số hình của cây này để các bạn biết cậy thật và cây để trang trí. Có một vài tấm hình lấy từ mạng của TQ.  (LKH)

Bài đọc thêm:

Khách Sài Gòn tìm mua trái dư 'độc' chưng Tết

Một hai năm gần đây, mâm ngũ quả của người Nam bộ còn xuất hiện thêm trái dư. Người chưng mong cho năm mới làm ăn thuận lợi, dư thừa. Trái này thường bắt đầu bán từ 25 tháng chạp.

Trái dư được trồng nhiều tại các tỉnh Bến Tre, Đồng Tháp và thường chỉ bán vào dịp Tết. Chị Ngọc, một tiểu thương bán loại trái này cho biết: “Trái dư chị bán chậu và bán lẻ. Nếu bán lẻ thì 20.000 đồng/trái, chậu nhỏ thì 100.000 đồng/chậu.

Riêng những chậu lớn được trang trí công phu có giá 2 triêu đồng. Ngoài cái tên khá độc đáo thì loại trái này cũng có hình dạng lạ, màu sắc nổi bật nên nhiều người không ngại chi tiền mua để chưng Tết".

Dư, một số nơi vẫn gọi là đào tiên, là loại cây thân nhỏ, nhưng trồng ở nơi đất tốt có thể cao đến 1,5m, có nhiều lông và gai, hoa màu vàng lam hay tím. Cây ra hoa trái quanh năm, nhưng nhiều nhất vào mùa thu, mùa đông. Trái có màu vàng, khi chín vỏ bóng láng, dài từ 5-8cm, phình rộng ở gốc và có nhiều u lồi ở gần cuống.

Theo nhiều người, trái dư càng giá trị khi 5 phần “thịt dư” trên trái đều nhau, điều đó thể hiện cho sự dư dã tròn đầy, sung túc. Tuy nhiên, trái dư chỉ để chưng trong dịp Tết chứ không thể ăn được, vì cây chứa chất solanin, được sử dụng như một chất gây mê.

Minh Thanh

(Sưu tầm trên mạng)