NHÌN LẠI TINH HOA NHO GIÁO QUA 8 CÂU CÁCH NGÔN KINH ĐIỂN

Mục tiêu của Nho giáo là phát huy tính thiện của con người, khiến người dân biết bỏ ác theo thiện, giúp mọi người đạt đến trình độ đạo đức cao nhất. Để làm được điều này mỗi người phải không ngừng rèn luyện nhân cách và đạo đức của bản thân. Sách Đại Học viết:

1. Đại học chi đạo, tại minh minh chi đức, tại thân dân, tại chỉ vu chÍ thiện. (大學之道，在明明之德，在親民，在止於至善)

Đạo học lớn cốt để phát huy đức sáng, đức tốt đẹp của con người, đổi mới khiến lòng dân bỏ cũ theo mới, bỏ ác theo thiện, khiến mọi người đạt đến mức độ đạo đức hoàn thiện nhất.

2. Sở vị thành kỳ ý giả, vô tự khi dã. Như ố ác xú, như hiếu hảo sắc, thử chi vị tự khiêm. Cố quân tử tất thận kỳ độc dã. (所謂誠其意者，毋自欺也。如惡惡臭，如好好色，此之謂自謙。故君子必慎其獨也。)

“Thành kỳ ý” có ý muốn nói là bản thân đừng tự lừa dối mình. Phải giống như ghét mùi hôi thối, phải giống như lòng yêu thích cái đẹp, hoàn toàn đều từ nội tâm chân thật phát ra. Đây gọi là để cho tâm ý tự bộc lộ. Cho nên, khi quân tử ở một mình nhất định phải hết sức cẩn thận, không được tùy tiện.

3. Phú nhuận ốc, đức nhuận thân, tâm quảng thể bàn, cố quân tử tất thành kỳ ý. (富潤屋，德潤身，心廣體胖。 故君子必誠其意。)

Giàu thì hiển hiện ra ở nhà, có đức tốt thì hiển hiện ra ở người, trong bụng rộng rãi thì thân thể có vẻ ung dung thơ thới. Bởi thế người quân tử phải giữ cái ý của mình cho thành thật. Cái ý ở trong mà thành thật thì cái đức hiển hiện ra ngoài thân thể.

4. Nhân mạc tri kỳ tử chi ác, mạc tri kỳ miêu chi thạc. Thử vị thân bất tu, bất khả dĩ tề kỳ gia. (人莫知其子之惡，莫知其苗之碩 。此謂身不修 不可以齊其家。)

Người ta không ai biết được cái xấu của con mình, không ai biết được lúa trong đám ruộng nhà mình là tốt tươi. Như vậy cho nên không sửa mình (tu thân) thì không thể làm cho nhà mình chỉnh tề tốt đẹp (tề gia).

5. Quân tử hữu chư kỷ, nhi hậu cầu chư nhân. (君子有諸己，而后求諸人)

Mình có thiện đức mới có thể mong người khác có thiện đức.

Khiêm tốn và nhường nhịn là hai giá trị quan trọng trong Nho giáo (Ảnh: Internet).

6. Hỉ nộ bi lạc chi vị phát, vị chi trung, phát nhi giai trung tiết, vị chi hòa. Trí trung hòa, thiên địa vị yên, vạn vật dục yên. (喜怒悲樂之未發，謂之中；發而皆中節，謂之和. 致中和, 天地位焉, 萬物育焉.)

Mừng, giận, buồn, vui khi chưa biểu hiện ra, gọi là Trung, biểu hiện ra mà phù hợp với quy củ thì gọi là Hoà. Trung là gốc lớn của thiên hạ, Hoà là đạo lí thông đạt trong thiên hạ. Đạt tới sự Trung Hoà thì trời đất có được vị trí thoả đáng, muôn vật được phát huy dục sinh trưởng.

7. Thi chư kỷ nhi bất nguyện, diệc vật thi vu nhân. (施諸己而不願,亦勿施于人)

Việc mình không muốn người làm cho mình thì chớ làm cho người.

8. Hảo học cận hồ tri, lực hành cận hồ nhân, tri sỉ cận hồ dũng. (好學近乎知，力行近乎仁，知恥近乎勇)

Ham học thì gần trí tuệ, nỗ lực hành thiện thì gần nhân đức, biết ô nhục thì gần dũng cảm.

Theo Secretchina

Tinh Vệ biên dịch