Nằm trong top những món ăn không nên bỏ qua khi đến đất nước này, nhưng những đặc sản dưới đây khiến du khách phải lắc đầu, lè lưỡi.
Dinuguan
Dinuguan không hấp dẫn du khách nhiều về thẩm mỹ cũng như nguyên liệu.
Dinuguan gồm thịt heo với các bộ phận nội tạng như thận, phổi, tim, có thêm tai và mũi được hầm nhừ trong một thời gian khá lâu cùng tiết heo. Món ăn này không được đánh giá cao về tính thẩm mỹ. Song nếu một lần thưởng thức, bạn sẽ bị ấn tượng mạnh với cách phối vị tỏi, ớt và giấm trong món ăn.
Camaro
Camaro hay dế chiên được chế biến từ những con dế đồng được làm sạch sẽ, hầm trong tương muối và giấm vài giờ, sau đó chiên ngập trong dầu. Khi ăn, những con dế này có độ giòn, cứng và vị ngọt khá lạ.
Asocena
Với nhiều quốc gia, ăn thịt chó được xem là man rợ.
Asocena là món thịt chó hầm. Thịt được ướp giấm trước khi chiên và sau đó đảo đều với nước sốt cà chua. Thành phần không thể thiếu của món ăn này là gan vì giúp món ăn có độ quánh và thơm hơn.
Sizzling Sisig
Thực khách có thể thưởng thức Sizzling Sisig như một món ăn vặt.
… Nhưng cũng có thể dùng nó như một món ăn no nếu kết hợp với cơm.
Hình dung chính xác, Sizzling Sisig là món đầu heo sau khi chế biến được phục vụ trên một đĩa sắt nung nóng. Sau khi được làm sạch, đầu heo sẽ được nướng sơ trên lửa cho thơm, tiếp đó chiên chín với hành tươi, sao cho món ăn có mùi thơm đặc trưng. Để thức ăn trên đĩa sắt nóng có tác dụng giúp món ăn luôn nóng sốt.
Papaitan
Papaitan hơi giống phá lấu nhưng lạ miệng hơn với vị đắng và màu xanh đặc trưng quả bile.
Nếu phá lấu của Việt Nam được nấu từ nội tạng heo hay nội tạng bò với các gia vị mạnh thì Papaitan của Philippines được chế biến tương tự với nội tạng dê hay nội tạng bò hầm cùng quả bile mang đến có vị đắng và màu xanh đặc trưng của loại quả này.
Pinikpikan na manok
Quá trình làm món pinikpikan na manok có thể khiến nhiều người cảm thấy ghê rợn. Một con gà sống bị đập cho đến chết để máu tụ xuất hiện ngay dưới lớp da. Lông gà cũng được loại bỏ với một phương thức khác hẳn bình thường là thui với rơm. Sau khi xong khâu sơ chế, gà được luộc với muối và một ít pate heo. Với cách chế biến như thế, khi thưởng thức, thịt gà thơm, mềm và đậm đà hơn hẳn.
Có một loại thiện lương, lặng lẽ nhưng ấm áp lòng người. Người trao tặng loại thiện lương này chính là người có thể thấu hiểu nỗi khổ đau của người khác, tôn trọng người khác, lời nói có thiện ý, có phép tắc, làm việc có chừng mực, đồng cảm và không truy vấn người…
Thiện lương là tâm địa đoan chính thuần khiết, không có tà niệm, không có ý nghĩ xấu. (Ảnh: Shutterstock)
1. Thiện lương lặng lẽ
Một cụ già nhặt rác, chốc chốc lại ngẩng mặt nhìn về phía cửa hàng phở có nồi nước dùng thơm phức đang bốc hơi nghi ngút, cục yết hầu chạy lên chạy xuống, hiển nhiên là rất đói rồi. Một chàng trai dẫn theo cô con gái vào hàng đang chuẩn bị ăn phở.
Chàng trai cầm đũa chuẩn bị ăn, bỗng nhìn ra ngoài, rồi gọi nhân viên phục vụ đem cho một bát lớn, sẻ ra một nửa lớn số phở trong bát của mình.
Cô con gái đang ăn phở, ngẩng mái đầu nhỏ nhắn xinh xinh lên và hỏi: "Bố không ăn hết được à?"
Chàng trai mỉm cười và nói: "Hôm nay bố không đói".
Ăn xong, hai cha con ra về, còn nửa già bát phở kia để lại, rất lâu không thấy có người đến thu dọn.
Cụ già bước vào tiệm ăn, ngồi xuống cầm đũa bưng bát ăn ngốn ngấu bát phở kia, sau đó dùng tay lau miệng rồi bước đi.
Lúc này, ông chủ cúi đầu tính sổ sách, thực khách cúi đầu ăn, nhân viên phục vụ lặng lẽ thu dọn bát đũa, dường như không ai thấy sự hiện diện và ra đi của ông lão.
Có một nhân viên mới không nhẫn chịu được định đuổi theo thì bị ông chủ đưa mắt ra hiệu ngăn lại. Ông chủ nói nhỏ, như thế ông lão sẽ mất thể diện, lần sau sẽ không đến nữa. Sáng hôm sau cậu nhân viên ngồi ăn phở ở khu vực của hai cha con hôm trước, và trước mặt cậu là suất phở dành cho hai người được ông chủ cho phép bưng ra.
2. Làm thiện nguyện không được dưỡng thành thói xấu
Những nhân viên thiện nguyện xuống xe, thấy một bé trai da rám nắng, quần áo rách tươm chạy đến. Họ quay lại xe đem những món quà ra rồi bước về phía xa, nơi có lũ trẻ đáng thương và nghèo đói.
"Các anh làm gì vậy" - một nhân viên thiện nguyện người Mỹ lớn giọng nói - "Hãy bỏ xuống".
Mọi người ngây người ra: "Chẳng phải chúng ta làm từ thiện đó sao?"
Nhân viên thiện nguyện người Mỹ hướng về phía đứa trẻ, khom người và nói: "Xin chào, chúng tôi từ nơi xa đến, trên xe có rất nhiều đồ, em có thể giúp chúng tôi chuyển đồ xuống được không? Chúng tôi sẽ có thù lao".
Đứa trẻ đứng yên nghi ngại. Lúc này có một nhóm trẻ khác chạy đến, nhân viên thiện nguyện người Mỹ lại nói với chúng những lời như trên.
Một đứa trẻ bèn thử lên xe chuyển một thùng bánh xuống. Nhân viên người Mỹ liền cầm một chiếc chăn bông và một thùng bánh đưa cho nó và nói: "Rất cảm ơn em, đây là phần thưởng của em. Các em khác có vui lòng giúp anh không?"
Những đứa trẻ khác đều ùa tới lên xe, chẳng mấy chốc đã dỡ hết hàng hóa trên xe. Nhân viên thiện nguyện người Mỹ tặng mỗi em một phần quà cứu tế.
Lúc này lại có một đứa trẻ nữa đến, thấy trên xe không còn đồ đạc gì để có thể giúp đỡ khuân xuống được nữa thì rất thất vọng. Nhân viên thiện nguyện người Mỹ nói với cậu bé rằng: "Em xem, mọi người làm việc đều mệt rồi, em có thể hát cho chúng tôi một bài được không? Tiếng hát của em sẽ làm chúng tôi vui".
Em bé hát một bài dân ca địa phương, nhân viên thiện nguyện người Mỹ trao cho em một phần quà và nói: "Cảm ơn em, tiếng hát của em rất hay".
Buổi tối, nhân viên thiện nguyện người Mỹ nói: "Xin lỗi vì thái độ của tôi vào buổi sáng nay, tôi không nên lớn tiếng với các bạn. Các bạn biết không, trẻ em ở đây lâm vào cảnh nghèo khổ, nhưng đó không phải lỗi của chúng. Nếu chúng ta dễ dãi đưa ngay quà cứu trợ cho chúng, khiến chúng nghĩ nghèo khổ là không cần phải làm cũng có được đồ cứu tế, lối nghĩ ấy rất có thể trở thành thủ đoạn mưu sinh của chúng, như vậy chúng sẽ càng ngày càng nghèo khổ, và đó là lỗi của chúng ta".
Làm thiện nguyện là đem đồ cứu tế đến cho trẻ, nhưng yêu cầu trẻ phải dùng lao động để có được.
***
Thiện lương là tâm địa đoan chính thuần khiết, không có tà niệm, không có ý nghĩ xấu. Thiện lương là tình yêu dịu dàng nhất, nhưng lại có sức mạnh nhất trong nhân tính.
Có một loại thiện lương, lặng lẽ nhưng ấm áp lòng người. Người trao tặng loại thiện lương này chính là người có thể thấu hiểu nỗi khổ đau của người khác, tôn trọng người khác, lời nói có thiện ý, có phép tắc, làm việc có chừng mực, đồng cảm và không truy vấn người. Họ không gây khó khăn, không dò xét đời tư, không vạch nhược điểm của người khác, cũng không ép buộc người khác. Họ sưởi ấm thế giới nhỏ quanh mình bằng khả năng quan sát nhanh nhạy và trái tim đẹp lung linh.
Hai con nhím muốn sưởi ấm cho nhau thì chỉ có thể không quá xa và cũng không quá gần nhau. Chúng ta không phải là nhím, nhưng nếu muốn đối xử tốt với mỗi người xung quanh thì chỉ có thể dùng thiện lương và nhường cho nhau không gian thích hợp.
Trên thế gian này, trong cuộc đời này, ai nấy đều làm việc của mình, đều từng giờ từng phút đưa ra sự lựa chọn của mình giữa thiện và ác.
Thiện hữu thiện báo. Mạnh khỏe bình an là tâm nguyện của tất cả người thiện lương. Năm mới đến, chúc tất cả những người tốt chân thành, thiện lương, khoan dung, nhẫn nhịn và nhân nghĩa có một tương lai tươi sáng, tốt đẹp.
Thạch xương bồ là bụi cỏ, nhưng chúng sống bất tử. Lá già rụng xuống lá non lại mọc lên từ cái củ dài ngoằng ăn sâu vào khối đá.
Thạch xương bồ
Bình minh ló dạng, đỉnh Tây Côn Lĩnh (Hoàng Su Phì, Hà Giang) trong vắt. Phía dưới, mây trắng bồng bềnh. Những mỏm núi thuộc dãy Tây Côn Lĩnh vàng óng như thể hiện ra từ mặt biển.
Tôi và lương y Phạm Văn Thanh cứ ngược con suối Chúng Phùng mà đi. Suối trên đỉnh núi chạy quanh co, ít nước, nước róc rách dưới chân những tảng đá lớn như đàn voi nằm thành lối. Cứ dọc suối mà cuốc bộ rất dễ đi, lại không sợ bị lạc.
Theo lương y Thanh, rất nhiều cây thuốc quý mọc ở chỗ tối và khe vách ẩm ướt, nên những người hái thuốc chuyên nghiệp thường đi dọc suối. Nếu phát hiện cây thuốc, thì từ địa điểm đó, đi sang hai phía, vòng quanh quả núi.
Con suối tràn ngập thạch xương bồ bất tử trên Tây Côn Lĩnh
Cây thuốc trên núi cao thường mọc theo một bình độ hẹp. Nếu cây thuốc xuất hiện ở một địa điểm nào đó, thì trên độ cao tương đương, ở địa điểm khác nhất định sẽ có. Có những loại cây thuốc chỉ mọc ở độ cao nhất định, lên trên hoặc xuống dưới vài chục mét không có nữa. Cả triệu năm nay, chúng chỉ sinh trưởng ở độ cao đó.
Chúng tôi cuốc bộ đến gần trưa, thì dừng lại trên một tảng đá lớn. Con suối thật kỳ lạ, cỏ cây um tùm, sạch sẽ. Lương y Thanh bảo: “Nhà báo thử nhìn con suối này xem có gì khác lạ không?”.
Tôi nhìn quanh quất, chẳng thấy có gì đặc biệt. Đó là một con suối bình thường như những con suối chảy len lỏi trong rừng già.
Lương y Thanh bảo: “Chúng ta đang ngồi trên đống thuốc quý đấy”. Anh chỉ tay vào những khóm cỏ mọc ở kẽ những tảng đá lớn bảo rằng, đây là loại cỏ đặc biệt, khá kỳ dị, là vị thuốc quý chữa nhiều bệnh, trong đó chữa bệnh phong thấp là phổ biến nhất.
Thủy xương bồ mọc ở dưới nước
Trời ạ! Cả một con suối, dài hàng km, toàn là thuốc quý. Khóm cỏ mọc thành cụm, trông như lá hẹ, nhưng to hơn, dài hơn, xanh thẫm, mà tôi dẫm lên suốt hành trình lại là cây thuốc rất quý, khá đắt tiền.
Điều lạ là loại cỏ này chỉ mọc ở kẽ những hòn đá dưới suối. Những tảng đá cách suối vài mét tuyệt nhiên không có khóm cỏ nào.
Lương y Thanh bảo, người Trung Quốc thu mua cây thuốc này rất nhiều. Trước đây, các con suối đều xuất hiện bạt ngàn, nhưng giờ thì rất hiếm. Bản thân lương y Thanh cũng dùng loài cỏ này trong nhiều bài thuốc.
Mấy năm trước, đồng bào dân tộc cứ đi dọc con suối, gặp khóm thuốc nào là nhổ tận gốc, trốc tận rễ bán cho người Trung Quốc.
Người Trung Quốc chỉ thu mua vài năm thì cây thuốc vốn mọc đầy bên suối này vãn hẳn.
Củ thạch xương bồ xuyên sâu vào kẽ đá
Điều lạ là nó chỉ mọc ở các kẽ đá ẩm ướt giữa suối, không biết giấu mình trong các hang hốc, vách núi sâu thẳm, nên số phận nó thật mong manh.
Một số thư tịch và sử liệu Trung Hoa cho biết, đạo sĩ, thần y Yên Kỳ Sinh (hiện có tượng đá Yên Kỳ Sinh trên đỉnh Yên Tử, Quảng Ninh) đã phát hiện ra cây thạch xương bồ để cứu một người qua cơn thập tử nhất sinh và cũng chính nhờ uống loại cây kỳ diệu này mà trở nên trường sinh bất tử, sống đến nghìn năm.
Sách "Đại Nam nhất thống chí" có ghi rõ, ngay tại tỉnh Sơn Tây, huyện Tam Dương và Lập Thạch (thuộc vùng đất Quảng Ninh và Phú Thọ ngày nay) có cây thạch xương bồ mọc rất nhiều trên đỉnh núi. Yên Kỳ Sinh từng tìm đến Yên Tử tìm cây thạch xương bồ để cứu người hoặc luyện linh đan sau đó ở lại nơi đây tu luyện và qua đời.
Mặc dù đều mọc ở dưới suối, nhưng theo lương y Thanh, chúng là hai loại khác nhau, hai vị thuốc khác nhau. Một loại tên thạch xương bồ, một loại là thủy xương bồ. Thạch xương bồ là loại mọc hoàn toàn trên đá, còn thủy xương bồ thì mọc dưới nước của dòng suối. Hai loại này cũng có chất lượng khác nhau.
Trong sách cổ, xương bồ được coi là thuốc tiên. Lương y Thanh đọc thuộc vanh vách một đoạn nói về xương bồ, trong sách Đạo tạng kinh: “Người ta lấy xương bồ về, ngâm nước vo gạo một đêm, đem cạo hết vỏ, thái lát mỏng, phơi khô, tán nhỏ, luyện với mật, viên bằng hạt ngô, sấy hay phơi khô để làm thuốc.
Ngày uống 2 lần: sáng sớm và tối trước khi đi ngủ, mỗi lần uống 30 viên, dùng rượu chiêu thuốc. Sau một tháng tiêu cơm; hai tháng trừ đờm; hàng năm thì xương tủy đầy, đẹp người, đen tóc, răng rụng lại mọc…”.
Tác giả bên khóm thủy xương bồ
Trong Đông y Việt Nam còn có câu nói về xương bồ: “Thông ư cửu khiếu/ Đạt ư tứ chi”. Nghĩa là, xương bồ có tác dụng thông đến 9 khướu, đi hết đến chân tay.
Mới đây, lương y Thanh đã thử sử dụng thạch xương bồ cùng một số vị thuốc bí truyền để trị bệnh “điếc mũi” cho bệnh nhân Nguyễn Thị Bứa (tổ 7, thị trấn Bát Xát, Lào Cai).
Chị Bứa bỗng nhiên mất khứu giác suốt 3 năm liền. Mũi chị không có cảm giác gì, không ngửi thấy mùi vị gì cả. Chị đã chữa trị khắp nơi, uống đủ các loại thuốc song không ăn thua. Thế nhưng, anh Thanh sử dụng bài thuốc từ thạch xương bồ, uống đúng 2 thang, chị Bứa đã ngửi lại được như bình thường. Còn nhiều ví dụ khác, không thể kể hết được.
Theo lương y Thanh, các cụ nhiều đời nhà anh đã dùng thạch xương bồ điều trị các bệnh đau hệ vận động, điều trị thấp khớp như viêm đa khớp, gout. Thạch xương bồ có thể dẫn thuốc đến tận đầu các ngón tay, chân để loại trừ bệnh tật.
Tuy nhiên, lương y Thanh chuyên về bệnh dạ dày, nên anh chưa có thời gian nghiên cứu nhiều về bài thuốc này. Mặc dù vậy, anh đã chuyển giao cho một số thầy lang chuyên điều trị phong thấp, để bổ sung hoàn thiện bài thuốc chữa phong thấp, nhằm trị bệnh, cứu người hiệu quả.
Ở miền núi, người Dao biết về cây thuốc này, nhưng không biết cách chế biến, không nắm rõ tác dụng, nên hiệu quả sử dụng không cao. Người Giáy, người Tày trồng thủy xương bồ ở rãnh nước quanh nhà để dùng như hương liệu, chứ không biết dùng làm thuốc. Họ cho vào nước tắm cho thơm, vì lá chúng có tinh dầu.
Điều đáng buồn là khoa học nước nhà chưa có nghiên cứu về cây thạch xương bồ. Thế nhưng, có lần, một vị giáo sư, tiến sĩ dược học hẳn hoi, đã phát ngôn rằng, loài cỏ này có độc dược cao, không nên dùng làm thuốc.
Nhà khoa học kia phát ngôn như vậy trong hoàn cảnh người Trung Quốc ráo riết thu gom thạch xương bồ chế biến thuốc. Ngay như cây cỏ nhung, cỏ kim cương cũng vậy. Người Trung Quốc mua với giá 20 ngàn đồng/kg, sau tăng lên 50 ngàn, rồi bây giờ là vài triệu đồng/kg tươi, thì các nhà khoa học của chúng ta vẫn chưa biết cây cỏ ấy có tác dụng gì, họ mua để làm gì.
Nghe vị giáo sư nọ nói vậy, lương y Thanh ấm ức lắm. Anh viết thư phản đối lập luận của ông ta. Người Trung Quốc có nền dược học phát triển cả vạn năm nay, nên họ không thể hồ đồ, thu mua cây xương bồ về làm… chất đốt.
Theo lương y Phạm Văn Thanh, nọc rắn vô cùng độc, nhưng cũng là thuốc trị bệnh. Điều quan trọng là người thầy thuốc phải biết chế biến chúng theo đúng cách thức để loại bỏ độc tính, sử dụng đúng liều lượng, với đúng thể trạng người bệnh, thì chúng là thuốc trị bệnh rất quý.
Củ thạch xương bồ anh Thanh dùng làm thuốc
Cũng theo lương y Thanh, những bụi thạch xương bồ mọc nhiều trên những tảng đá dưới suối, nhưng để thu hoạch được vài kg tươi là đều không dễ dàng.
Thạch xương bồ phải có tuổi trên 20 năm, tức là củ của nó phải có hơn 20 đốt, mới làm thuốc được.
Những con suối nước chảy hiền hòa, thì mới có được thạch xương bồ nhiều năm tuổi. Chỉ cần một cơn lũ cuốn qua, thạch xương bồ sẽ bị cuốn trôi hết và quần thể thạch xương bồ ở con suối ấy lại sinh trưởng từ đầu. Vậy nên, cả con suối rậm rì thạch xương bồ, chưa chắc đã lấy được củ nào dùng làm thuốc.
Thạch xương bồ mọc ở kẽ đá, và củ của nó xuyên sâu vào trong kẽ nứt của tảng đá. Vậy nên, để lấy được củ thạch xương bồ người ta phải đục thủng tảng đá rất cứng dưới suối.
Những củ thạch xương bồ quý hiếm, có tuổi 60-100 năm mà lương y Thanh cùng tác giả khai thác trên Tây Côn Lĩnh
Thạch xương bồ là bụi cỏ, nhưng chúng sống bất tử. Lá già rụng xuống lá non lại mọc lên. Cứ mỗi năm, củ ra một đốt. Để lấy được củ thạch xương bồ 100 tuổi, phải đục một lỗ sâu vào tảng đá tới 0,6m, thậm chí là 1m, phải mất cả buổi đục đẽo phá đá phồng cả tay.
Để có nguồn thạch xương bồ làm thuốc, lương y Thanh phải gieo trồng cây thuốc này dọc con suối trên đỉnh Tả Phời (Hoàng Liên Sơn). Chẳng biết anh có được thu hoạch không, hay lại có anh chàng Mông nào đó cõng gùi vô tình đi qua, rồi sung sướng nhổ sạch món béo bở trời cho ấy.
Lương y Thanh không quan tâm đến điều đó, bởi nếu mang suy nghĩ ấy, anh sẽ không trồng được cây thuốc nào. Anh mong rằng, những khóm thuốc anh gieo trồng nơi kẽ đá sẽ trổ hoa, đậu quả, rồi hạt nó trôi theo dòng nước, đậu lại trong các kẽ đá hạ nguồn, rồi tiếp tục mọc lên trên những tảng đá.
Không thể tin được, trong suốt quá trình truy đuổi, các máy bay đánh chặn của Không quân Mỹ đã bắn tổng cộng 208 quả rocket, nhưng mục tiêu của chúng vẫn bay một cách đầy thách thức.
Nhân viên quân sự Mỹ tải những quả tên lửa nhỏ Mark 4 "Mighty Mouse" 2,75 inch lên cánh máy bay F-89. Ảnh: The X-hunters
"CON ĐƯỜNG HỦY DIỆT"
Nhưng "Trận chiến Palmdale" vẫn chưa kết thúc, vì những người dân thường trên mặt đất giờ đây phải đối mặt với một "con đường hủy diệt" do vụ đánh chặn thất bại của Không quân gây ra. Trong suốt sự cố, các quả rocket Mk.4 trút xuống Khu vực Palmdale như mưa đá, với tất cả, ngoại trừ 15 đầu đạn, đã phát nổ khi va chạm. Loạt đạn đầu tiên đã gây ra một đám cháy bụi rậm gần thị trấn Castaic, trong khi các quả rocket từ loạt đạn thứ hai đốt cháy các bể chứa dầu ở thung lũng Placerita và những bụi cây ở thung lũng Soledad và Santa Claritya.
Hơn 500 lính cứu hỏa đã được điều đến, nhưng đám cháy đã thiêu rụi hơn 4 km vuông trước khi được dập tắt. Một đám cháy khác xảy ra cách nhà máy thuốc nổ Bermite Powder chỉ 100 mét, nhưng may mắn đã được dập tắt kịp thời.
Trong khi đó, nhiều người dân trên khắp khu vực Palmdale đã trải qua những tình huống hút chết.
Theo tờ Los Angeles Times đưa tin: "Cô Edna Carlson, người sống trong ngôi nhà trên Phố Third Street East, cho biết một mảnh đạn của Không quân đã xuyên qua cửa sổ phía trước nhà cô, nảy ra khỏi trần nhà, xuyên qua một bức tường và rơi xuống tủ bếp."
Mảnh đạn từ một quả rocket khác đã bắn xuyên qua gara chứa một chiếc J.R. Hingle, suýt trúng một vị khách tên là Lilly Willinghann. Còn ở Leona Valley, một quả rocket đã phát nổ ngay trước một chiếc xe ga do Larry Kemptin 17 tuổi và mẹ là Bernice lái. Vụ nổ đã xé toạc lốp trước bên trái, làm thủng bộ tản nhiệt và kính chắn gió, nhưng không ai trong xe bị thương.
Và có lẽ trường hợp "khiếp vía" nhất, hai người đàn ông ở Placerita Canyon vừa rời khỏi xe tải để ăn trưa dưới gốc cây thì một quả rocket đã bắn trúng chiếc xe và phá hủy nó.
Nhưng mối nguy hiểm vẫn chưa kết thúc, vì 15 quả đạn rocket chưa nổ vẫn còn nằm trong lòng đất, sẵn sàng phát nổ bất cứ lúc nào. Không quân Mỹ đã phát thông báo cảnh báo người dân không được đến gần các vũ khí và với sự giúp đỡ của sở Cảnh sát trưởng địa phương, họ đã kích nổ an toàn tất cả 15 quả tại nơi chúng rơi xuống.
Cuối cùng, thật kỳ diệu, mặc dù có hỏa hoạn và hàng chục sự cố, không có ai bị thương trong "Trận chiến Palmdale".
Mighty Mouse Missile at Steven F. Udvar-Hazy Center Virginia USA Photo by Sanjay Acharya CC BY-SA 4.0
THẤT BẠI KHÓ HIỂU
Câu hỏi đặt ra là tại sao Không quân Mỹ không thể bắn rơi mục tiêu sau nhiều lần bắn rocket? Theo chuyên gia Doug Barrie, tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) ở London (Anh), mọi người nên biết rằng "nói thì dễ nhưng thực hiện mới gặp khó khăn".
Ông Doug Barrie lập luận: "Cả 2 chiếc máy bay chiến đấu đang di chuyển theo ba hướng và bắn một loạt rocket không có hệ thống dẫn đường. Tất nhiên, nhiệm vụ không dễ thực hiện mà khi đã bắn trượt lần đầu thì những lần tiếp theo sẽ rất khó trúng mục tiêu". Trước sự thất bại của "Trận chiến Palmdale", Không quân Mỹ học được bài học quý giá rằng việc bắn vào đội hình máy bay ném bom của quân địch rất khác với việc nhắm bắn một mục tiêu nhỏ bé, đơn lẻ. Liệu một sự cố tương tự có thể tiếp tục xảy ra vào ngày nay? Ông Barrie cho rằng điều này là có thể, nhưng ngày nay chúng ta cũng có nhiều công cụ phòng tránh hơn.
Một ví dụ là các vũ khí và phương tiện điều khiển từ xa ngày nay được trang bị hệ thống tự huỷ nếu gặp sự cố. Chuyên gia Doug Barrie phân tích: "Giả sử như đường liên kết dữ liệu bị mất trong một khoảng thời gian nào đó, chúng ta có một số lựa chọn - ví dụ như chiếc drone có thể chuyển sang chế độ chờ trong lúc tìm cách thiết lập lại đường kết nối dữ liệu. Nếu điều đó không xảy ra trong một khoảng thời gian nhất định và chiếc máy bay còn đủ nhiên liệu, nó sẽ tìm cách quay về căn cứ".
Các sự kiện ngày 16/8/1956 đã minh họa một cách ấn tượng về việc nước Mỹ những năm 1950 dễ bị tấn công trên không như thế nào. Nếu thay vào chiếc máy bay không người lái mất kiểm soát là một phi đội máy bay ném bom của Liên Xô, thì khả năng Không quân bắn hạ muc tiêu địch và ngăn chặn sự hủy diệt với Los Angeles sẽ rất mong manh.
Thất bại này còn bộc lộ những sai sót rõ ràng trong hệ thống kiểm soát hỏa lực E-6 và rocket Mk. 4, trong đó Mk.4 đã được cho "nghỉ hưu" trong vai trò một vũ khí không đối không và đã thích nghi thành công với vai trò tấn công mặt đất.
Máy bay F-89 Scorpion (ảnh trái) của Không quân Mỹ đã bắn hơn 200 quả rocket nhưng không hạ được mục tiêu là chiếc máy bay không người lái F6F-5K (ảnh phải). Ảnh: Reddit
Thay vào đó, vào năm 1957, Không quân Mỹ đã áp dụng một loại vũ khí thực sự đáng sợ là AIR-2 Genie, một tên lửa phóng từ trên không, không có điều khiển, được trang bị đầu đạn hạt nhân 1,5 kiloton, dựa vào bán kính nổ và bức xạ cực lớn của nó để tiêu diệt nhiều máy bay ném bom đối phương cùng một lúc. Trong khi các tên lửa dẫn đường tinh vi hơn như Hughes AIM-4 Falcon và Sperry AIM-7 Sparrow lần lượt ra mắt, Genie vẫn được Không quân Mỹ và Không quân Hoàng gia Canada sử dụng trong nhiều thập kỷ, và chỉ được cho nghỉ hưu vào năm 1985.
Để tránh các sự cố như "Trận Palmdale", ngày nay hầu hết các UAV quân sự đều được trang bị các thiết bị an toàn khiến chúng tự động vào chế độ chờ và quay trở lại căn cứ khi mất liên lạc với bộ điều khiển. Nhưng tai nạn vẫn thỉnh thoảng xảy ra. Ví dụ, vào ngày 13/9/2009, một UAV tấn công MQ-9 Reaper trong một sứ mạng trên bầu trời Afghanistan đã bị mất kiểm soát, buộc máy bay chiến đấu của Không quân Mỹ phải bắn hạ trước khi nó đi lạc ra khỏi không phận Afghanistan.
Rất may là những sự cố như vậy rất ít và hiếm khi gây ra thương tích. Chỉ khi những thiết bị bay không người lái mất kiểm soát bắt đầu quay lại và bắn trả "quân mình" thì chúng ta mới thực sự bắt đầu lo lắng. Khi điều đó xảy ra, có lẽ thế giới đang phải đối mặt với một thế hệ những người máy A.I nổi loạn.
Có một cô gái tên Hoàng Muội sống ở chân núi Nghi Mông, bên bờ sông Nghi . Cha mẹ đều mất sớm, cô sống với mẹ kế. Cô thông minh, xinh đẹp, và có một đôi tay khéo léo, khắp nơi không ai là không biết về cô. Những người giàu có và quyền lực muốn cưới cô làm con dâu của họ, nhưng cô đã hứa hôn với một thanh niên nghèo tên là Lương Mã. Hai người tình sâu ý hợp, không thể chia lìa.
Mẹ kế của Hoàng Muội là một người phụ nữ gian trá và xảo quyệt. Bà ta đã âm thầm nhận rất nhiều quà đính hôn của một người giàu có, nhưng Hoàng không đồng ý! Bà ta không có cách nào khác nên đã bí mật lập kế hoạch độc ác.
Vào một ngày, người mẹ kế của Hoàng Muội đã mời Lương Mã đến và cười nói: “Xem ra, gia đình anh không giàu có được như gia đình nhà ta, anh hãy đến nhà ta để đọc sách đi. Sau này thi đỗ đạt rồi, anh có thể thành hôn với Hoàng Muội”. Lương Mã thấy bà trở nên khách sáo như vậy, vội vàng cảm ơn. Bà lại nói: “Ta đã thu dọn phòng học cho con và chuẩn bị bốn bảo bối.
Con xem có cần gì nữa không?” Lương Mã nói: “Chỉ cần có sách, bút, mực và giấy là đủ, còn những thứ khác không cần”. Bà mẹ kế liền lớn tiếng nói với những người hầu rằng: “Các người đều nghe thấy rồi đấy, đứa trẻ này chỉ cần sách, mực, giấy, bút, và không cần gì nữa. Thật là tài không đợi tuổi mà!”.
Khi Lương Mã dọn vào phòng đọc, thấy sách vở, giấy mực đã đầy đủ, anh vui vẻ đọc. Anh đọc suốt từ sáng đến trưa, nhưng không ai mang đồ ăn đến. Anh ấy không vội vàng và tiếp tục đọc. Cho đến chạng vạng, vẫn không có người giao đồ ăn. Anh bước ra khỏi phòng và thấy có người hầu canh giữ lối vào sân nhỏ, không được phép ra ngoài, vì vậy anh phải đợi. Chàng đợi đến khi trăng ngả về tây, vẫn không thấy ai mang đồ ăn đến. Đến lúc đó, Lương Mã mới chợt nhận ra: Mình đã bị lừa!
Hoàng Muội biết chuyện này, cô vô cùng lo lắng! Một mặt thầm oán trách mẹ kế, một mặt cô trầm tư suy nghĩ. Đột nhiên, đầu óc cô bừng sáng, và cô nảy ra một ý tưởng. Cô bí mật nướng một xấp bánh bột mì trắng thật mỏng, cắt vuông vắn rồi nhờ người hầu gái gửi cho Lương Mã.Người giúp việc vừa tới cửa đã bị đám người hầu canh cửa chặn lại: “Phu nhân có lệnh chỉ có thể gửi giấy bút mà thôi!”
Người giúp việc mở túi nói: “Nhìn kìa, là giấy!” Người hầu nhìn thấy quả nhiên toàn là tờ giấy trắng, liền đem túi đi vào trong phòng.
Lúc này, Lương Mã đã chóng mặt vì đói. Nghe thấy Hoàng Muội cho người mang cho một cái túi, cậu nghĩ chắc là đồ ăn, nhanh chóng mở ra thì thấy đó là một đống giấy trắng, ngoài ra không còn gì nữa, cậu rất thất vọng. Chợt ngửi thấy “tờ giấy trắng” tỏa mùi thơm, rồi cầm lên cắn thử, hóa ra là bánh bột lọc trắng! Lương Mã ngấu nghiến ăn no, thầm thán phục tài trí của Hoàng Muội. Kể từ đó, Lương Mã ăn “giấy trắng” do Hoàng Muội gửi mỗi ngày, yên tâm đọc sách và viết bài.
Sau ba ngày trôi qua,bà mẹ kế hỏi người hầu, “Lương Mã thế nào?” Người hầu nói: “Vẫn đang đọc.” Mẹ kế hằn học nói, “bỏ đói anh ta thêm ba ngày nữa!”.
Hoàng Muội càng tức giận hơn khi biết chuyện này! thầm nghĩ: “anh cứ giả vờ đói đi, em ở đây có rất nhiều “giấy”, nhưng cô lại nghĩ lại, “Lương Mã đã lâu chỉ ăn cơm mà không có rau, làm sao mà được” Cô nảy ra sáng kiến và nghĩ ra một phương pháp khác: cô lấy cây tỏi tây, cắt lá, lấy rễ buộc thành bó làm thành bút lông, rồi, dùng lớp bánh vừa tráng mỏng gói lại, rồi nhờ người giúp việc gửi cho Lương Mã. Vừa tới cổng sân nhỏ, liền bị người hầu ngăn lại. Người hầu gái mở túi và nói: “Nhìn xem, đây chẳng phải là giấy và bút là gì!” Người hầu thấy đó là giấy và bút, liền đặt vào túi rồi mang vào lần nữa.
Lương Mã vừa có “giấy” vừa có “bút”, anh cuộn “bút” vào “giấy”, ăn rất thơm và ngon.
Ba ngày sau, mẹ của Hoàng Muội lại hỏi người hầu: “Lương Mã thế nào?” người hầu nói “Lương Mã vẫn đang đọc sách”. Bà ta kinh ngạc: “Lẽ nào hắn hớp gió nuốt nước bọt mà không chết”. Người hầu nói: “Không phải hớp gió nuốt nước bọt, mà anh ta đem hết giấy và bút ăn hết rồi”. Bà ta không tin, bà lẻn vào sân sau, nhẹ nhàng chọc thủng tờ giấy dán cửa để nhìn vào bên trong, lúc này bà ta sửng sốt khi thấy Lương Mã đang đưa giấy và bút vào miệng ăn.
Bà ta bí mật đi ra khỏi sân nhỏ, sai người hầu gọi Lương Mã vào phòng chính, giả vờ hỏi lý do ăn giấy bút. Lương Mã nói: “khi con rể lên chín tuổi, có học được phương pháp biến đá thành vàng từ một tiên sư, khi con dùng tay chạm vào giấy bút thì nó biến thành đồ ăn, có thể thỏa mãn cơn đói của mình”.
Bà mẹ kế của Hoàng Muội đã bị sốc khi nghe Lương Mã nói có thuật tiên. Lương Mã nói thêm: “Chỉ là tiên sư có dặn, trước khi đỗ đạt chỉ có thể thử ba lần, sau khi có tên trong bảng vàng thì có thể làm bất cứ điều gì mình muốn.” Nghe đến đây, bà vội nói: “Con rể quý à, sau khi con đỗ đạt đừng quên nhạc mẫu này đấy nhé”! Lương Mã nói: “con nhất định sẽ báo đáp ân tình của mẹ!”. Mẹ Hoàng Muội rất vui mừng, và ngay lập tức hủy hôn với gia đình ông chủ giàu có. Kể từ đó, Lương Mã được đối xử rất tốt.
Hai năm sau, Lương Mã đã đỗ trạng nguyên, liền đưa Hoàng Muội về kinh thành làm hôn lễ, vợ chồng thủy chung, chung sống hạnh phúc. Anh hiếm khi ăn thịt gà, vịt, cá và các món ngon, thay vào đó anh ăn “giấy” và “bút” như một thói quen hàng ngày của mình.
Sau này, cách ăn tỏi tây được cuộn bánh tráng trở nên phổ biến trong dân gian. Tuy nhiên, không nơi nào có thể cuốn bánh với tỏi tây ngon bằng những người phụ nữ ở dãy núi Nghi Mông, quê hương của Hoàng Muội.
Trong bài hát “Chiều Trên Phá Tam Giang” của nhạc sĩ Trần Thiện Thanh có câu: “Giờ này Thương Xá sắp đóng cửa, người lao công quét dọn hành lang…” gợi nhắc về Thương xá TAX ngày xưa. Ngoài TAX, còn có Thương xá Eden và Thương xá Crystal Palace, những địa điểm này đã trở thành kỷ niệm khó quên với người dân Sài Gòn.
Thương Xá TAX
Thương xá TAX là trung tâm thương mại lớn và lâu đời nhất tại Sài Gòn, công trình kiến trúc nguyên thủy được xây từ hơn 100 năm trước ở trung tâm Sài Gòn tại góc đại lộ Charner và đại lộ Bonard, gần tòa thị chính. Trong hầu hết sách báo trước đây viết về tòa nhà GMC này, đều nói rằng tòa nhà được xây dựng từ tận năm 1880, tuy nhiên theo tài liệu cụ thể từ Thư viện quốc gia Pháp thì đây là sự hiểu nhầm. Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đức Hiệp và Tim Doling, sự hiểu nhầm này đến từ chính công ty sở hữu nó là Société Coloniale des Grands Magasins (SCGM), vì họ không biết rõ quá khứ và không còn lưu giữ hồ sơ về GMC nên đưa ra thông tin nhầm lẫn là GMC ở số 135 đại lộ Charner đã có từ năm 1880.
Tòa nhà có chóp tròn ở cạnh dưới của hình là Thương xá TAX thập niên 1920
Tuy nhiên, theo niên giám Đông Dương 1910 (và các năm trước đó) thì địa chỉ 135 đại lộ Charner là trụ sở công ty Bresset et Cie của ông Bresset, và bên cạnh, số 137 là của ông Muet buôn xe đạp, xe hơi. Chỉ vào năm 1914 thì công ty l’Union Commerciale Indochinoise et Africaine (công ty mẹ của SCGM) mới có mặt nơi đây, rồi bắt đầu xây GMC năm 1921, tròn 100 năm trước, hoàn thành năm 1924.
Ngày 27 Tháng 11, 1924 khi tiệm bách hóa khai trương là một sự kiện nhộn nhịp đáng ghi nhớ của Sài Gòn được báo chí loan tin rộng rãi. Kể từ đó, GMC trở thành nơi mua sắm của nhà giàu Pháp, Hoa Việt, hầu như hàng của tất cả các cửa hàng lớn ở Paris đều có mặt ở đây.
SGMC lúc còn tháp đồng hồ trên chóp
Tháng 10 năm 1925, tiệm bách hóa gắn thêm một hệ thống còi điện để kêu lên mỗi khi có tin mới từ chính quốc báo sang. Năm 1942, GMC xây thêm lầu bốn, đập bỏ tháp đồng hồ và thay vào đó là bảng gắn dòng chữ GMC.
Những hình ảnh ban đầu cho thấy kiến trúc của tòa nhà GMC – Thương xá TAX mang phong cách tân cổ điển rất đẹp. Tuy nhiên, sang thập niên 1940, với tiêu chuẩn kiến trúc mới, phong cách Art Deco với thiết kế phẳng phiu góc cạnh được ưa chuộng, không còn những hoa văn, phù điêu kiểu cổ nữa. Từ đó, nhiều công trình cũ đã được chỉnh sửa lại, trong đó có GMC với diện mạo mới.
Sang thời Cộng hòa (sau năm 1955), Đại lộ Bonard đổi tên thành đại lộ Lê Lợi và Đại lộ Charner đổi thành đại lộ Nguyễn Huệ. Grands Magasins Charner mãi tới năm 1960 mới chính thức đổi tên thành Thương xá TAX, với địa chỉ 135 đại lộ Nguyễn Huệ.
Thập niên 1940, tháp đồng hồ bị đập bỏ, nâng thêm lầu
Sau năm 1975, Thương xá TAX bị giải thể vì chính sách tập trung kinh tế, cấm tiểu thương. Tòa nhà được giao về cho Ủy ban Nhân dân Thành phố quản lý, không còn là địa điểm kinh doanh sầm uất, mặt bằng thỉnh thoảng được tận dụng làm không gian trưng bày các mặt hàng, máy móc công nghiệp do các đơn vị quốc doanh của thành phố sản xuất.
Đến năm 1978, trong bối cảnh thời bao cấp, Thương xá TAX trở thành một công ty quốc doanh mang tên “Cửa hàng Phục vụ Thiếu nhi Thành phố”. Đến năm 1981, khu nhà này đổi tên thành “Cửa hàng Bách hóa Tổng hợp Thành phố” do Sở Thương Nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh sở hữu. Từ năm 1997, tòa nhà đổi tên thành “Công ty Bán lẻ Tổng hợp Sài Gòn” do Tổng Công ty Thương mại Sài Gòn (SATRA) quản lý.
Thương xá TAX thập niên 1980
Năm 1998, tên Thương xá TAX được phục hồi, nhưng vào năm 2014, có lệnh giải tán Thương xá TAX với kế hoạch phá tòa nhà này đi để xây một cao ốc 40 tầng ở địa điểm trung tâm này. Ngày 12 tháng 10 năm 2016, quá trình đập bỏ khu Thương xá được bắt đầu tiến hành.
Đối với nhiều người, khu Thương xá trên 130 tuổi này không chỉ đẹp bởi khối kiến trúc mang đậm văn hóa Pháp với thảm gạch mosaic ngay tiền sảnh và các cầu thang có gắn phù điêu gà trống, mà ở đó họ còn lưu giữ nhiều kỷ niệm đã gắn tuổi thơ, cuộc sống của mình.
Một số hình ảnh Thương xá TAX thập niên 1960:
1962
1964
1965
1965
1966
1967
1968
1969
Đại lộ Nguyễn Huệ năm 1967, bên phải là Thương xá TAX
Thương Xá Eden
Khu tứ giác Eden với năm tầng lầu ở trung tâm quận 1 được xây dựng khoảng thập niên 1930, được giới hạn bởi bốn con đường sang trọng nhất Sài Gòn thuở ấy: Bonard, Charner, Espagne, Catinat (sau 1955 mang tên Lê Lợi, Nguyễn Huệ, Lê Thánh Tôn và Tự Do).
Hình thập niên 1930, lúc đang xây dãy nhà Eden ở bên trái
Ban đầu, thương xá Eden chỉ có 3 lầu, sang đến thập niên 1950 được nâng lên thành 5 tầng, với tầng trệt là trung tâm thương mại, bên trên là căn hộ. Cư xá – thương xá Eden theo mô hình các tòa nhà phương Tây thời đó và đã phổ biến ở Việt Nam hiện nay, đó là kết hợp các căn hộ và trung tâm thương mại. Bốn tầng trên cùng là căn hộ của cư dân, còn tầng trệt là các cửa hàng quay ra bốn mặt phố. Rạp xi-nê Eden rộng thênh thang ở trung tâm khu tứ giác được lấy làm tên chung cả khu.
Một số hình ảnh Passage Eden:
Dãy hành lang ngang dọc trong thương xá cũng mang tên Passage Eden. Dọc hai bên hành lang vào rạp xi-nê từ cửa chính phía đường Tự Do và từ cửa phía đường Lê Lợi là các cửa hàng hạng sang của thương xá Eden, chủ yếu bán quần áo thời trang, giày dép, đồ da cao cấp.
Ở Passage Eden cũng là lối vào của rạp xi-nê Eden nổi tiếng Sài Gòn xưa, có cửa chính hướng ra đường Tự Do nhưng vẫn có hành lang ăn thông qua Lê Lợi, Nguyễn Huệ. Các panô lớn giới thiệu phim đặt quay ra phía đường Nguyễn Huệ, thu hút người xem, cạnh tranh với rạp Rex hiện đại, sang trọng đối diện bên kia đường. Dù rạp Eden với tầng lầu rộng thênh thang ba bậc nhưng ghế đã cũ sờn, lại ít chiếu phim mới, chiếu thường trực nên khán giả của Eden chủ yếu là sinh viên, viên chức trung lưu và nhất là các cặp tình nhân thường kéo nhau lên lầu bậc cao nhất để tâm sự! Hai rạp này sau năm 1975 vẫn tiếp tục chiếu phim mười mấy năm nữa mới “hoàn thành nhiệm vụ” rồi chuyển đổi công năng.
Một số hình ảnh rạp cine Eden:
Thương xá Eden năm 1964 – Lối vào Cinema và thương xá Passage Eden trên đường Tự Do
Thương xá Eden, Continental Palace và Opera House nhìn từ khách sạn Caravelle
Về hướng đại lộ Nguyễn Huệ thì kề bên Eden là Thương xá TAX, REX Hotel và Tòa đô chánh. Một số hình ảnh Eden xưa:
Thương xá Eden nhìn từ phía đại lộ Nguyễn Huệ
Thương xá Eden và công trường Lam Sơn
Thương xá Eden và Tòa Đô Chánh
Sài Gòn năm 1939, khi Eden chi có 1 trệt 3 lầu
Năm 2012, Thương Xá Eden bị đập bỏ sau nhiều tranh cãi. Tại đây, người ta dựng nên tòa nhà Union Square hoành tráng. Ở Shopping center này, cả tầng cao lẫn tầng hầm có nhiều thương hiệu hàng tiêu dùng cao cấp nổi tiếng thế giới. Song những thương hiệu đó không thể thay thế được những tên tuổi văn hóa Sài Gòn bất hủ, từng hiện diện nơi này hơn 60 năm như cà phê Givral, cà phê La Pagode, nhà sách Xuân Thu, rạp hát Eden…
Nhắc đến Eden, không thể không nói đến quán Givral nằm ở tầng trệt ngay chính diện Eden ở góc đường Lê Lợi – Tự Do. Quán Givral nằm ở trung tâm thành phố, ngay con đường sầm uất bậc nhất và rất thuận tiện cho mọi việc, từ hẹn hò, mua sắm (trong Eden), chờ tới giờ vào rạp chiếu phim (Eden cinema), hóng tin tức nghị trường vì quán nằm ngay đối diện trụ sở Quốc Hội, hoặc ghé mua sách báo ngoại văn ở tiệm sách Xuân Thu ở cách đó chỉ vài căn rồi mang vào quán café chọn một góc yên tĩnh để ngồi đọc. Đặc biệt, thương hiệu bánh ngọt Givral rất nổi tiếng, thu hút nhiều thực khách sành ăn.
Theo nhà văn Văn Quang kể lại, quán Givral đông nhất và đáng kể nhất vào mỗi buổi sáng. Khi đó, cánh phóng viên thường tụ tập ở nơi này vì nó ở ngay trước trụ sở Quốc Hội (sau 1967 là Hạ Nghị Viện). Các ông dân biểu thường ra ngồi giải lao tại đây và “thảo luận” đủ thứ chuyện bên lề, thường là những câu chuyện hấp dẫn hơn chuyện trong nghị trường.
Chiếc xe con đậu ngay trước Givral
Trong số những phóng viên, ngoài người Việt Nam còn có một số phóng viên người Mỹ, Pháp từ Continental Palace từ đối diện ghé sang. Cũng có một số phóng viên người Việt làm cho các đài truyền hình, truyền thanh nước ngoài săn tin tại đây.
Sau năm 1975, quán Givral vẫn còn tồn tại đến tận năm 2010 thì bị dẹp khi tòa nhà Eden bị dỡ bỏ. Sự biến mất của Givral để lại sự nuối tiếc lớn đối với nhiều người, vì đó không chỉ là một quán café đơn thuần, mà còn là một địa điểm văn hóa lịch sử, đã lưu dấu bao nhiêu thăng trầm của Sài Gòn suốt hơn nửa thế kỷ.
Givral vẫn nằm ở vị trí cũ, nhưng không bao giờ trở lại như cũ được nữa. Thiết kế mới với tông màu nâu, vàng kem chiếm phần chủ đạo, nội thất gỗ mang nét hoài cổ, nhưng vẫn hiện đại và sang trọng. Givral mới đã xóa hẳn phong cách kiểu Pháp đã có hơn nửa thế kỷ.
Sau gần một năm gắng gượng để tồn tại, đến đầu tháng 9/2013, Givral đóng cửa trong lặng lẽ vì không chịu nổi tiền thuê mặt bằng quá cao giữa lúc kinh tế đang lao dốc, chấm dứt gần 60 năm tồn tại. Dù thương hiệu Givral vẫn hiện diện khắp nơi ở Sài Gòn, nhưng với nhiều người thì Givral ở Eden đã vĩnh viễn kết thúc.
Mặt tiền của Givral sau khi trở lại với diện mạo mới vào năm 2012. Ảnh chụp dịp Tết năm 2013
Vị trí của Givral khi đóng cửa vào năm 2013
Crystal Palace – Thương xá Tam Đa
Thương xá Tam Đa có sáu tầng lầu với tổng diện tích 6.500m², được xây dựng vào năm 1968, có tên là Crystal Palace. Đây là một khu thương mại đắc địa, tọa lạc trên khu đất được bao bọc bởi các trục đường Công Lý (nay là Nam Kỳ Khởi Nghĩa), Lê Lợi, Nguyễn Trung Trực và Lê Thánh Tôn tại quận 1.
Crystal Palace lúc đang được xây dựng năm 1968
Khu thương mại này được thiết kế bởi kiến trúc sư tài năng bậc nhất trong lịch sử Việt Nam là Ngô Viết Thụ. Crystal Palace khác với những khu thương mại trước đó bởi nơi đây không chỉ buôn bán mỹ phẩm, hàng thời trang cao cấp mà còn là nơi những người yêu văn, yêu nhạc đến để gặp mặt những thần tượng của mình.
Một số hình ảnh Crystal Palace lúc đang xây dựng:
Phòng trượt băng trong Crystal Palace
Khu vực lầu một của Crystal Palace là quầy bán sách của một nhà văn có tiếng thời ấy. Bên cạnh đó là quầy bán băng nhạc của nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương. Mỗi khi có dịp ra băng mới người ta thấy có mặt ông và cả người vợ xinh đẹp là cô phát ngôn viên truyền hình Như Hảo. Lên lầu hai, dân mê nhạc trẻ sẽ không bỏ qua phòng thu băng hiện đại của Jo Marcel phối hợp cùng kịch sĩ Nguyễn Long. Nơi đây, những cuộn băng nhạc trẻ nước ngoài và Việt được chàng ca sĩ Jo thực hiện bằng những kỹ thuật hiện đại nhất lúc đó.
Góc đường Lê lợi và Nguyễn Trung Trực (bên trái) – Công Lý (bên phải). Crystal Palace màu trắng nằm ở bên phải hình. Bía trái là nhà hàng Kim Sơn nổi tiếng, có phòng trà Bồng Lai tầng trên. Chính giữa hình là tòa nhà có phòng trà Quốc Tế
Những người không tiền, chỉ dư sức khỏe rảo bước vào Crystal Palace vẫn có thể thơ thẩn ngắm nhìn những quầy sách, những cuộn băng nhạc mà không chút áy náy về thành phần xuất thân dân nghèo thành thị của mình.
Đường Công Lý, Crystal Palace
Một số hình ảnh khác của Crystal Palace:
Bãi giữ xe trước Crystal Palace
Cầu thang bộ bên trong Crystal Palace
Góc đường Lê Thánh Tôn – Công Lý. Nhà màu trắng là Crystal Palace
Sau năm 1975, nơi này được giao cho ông Charles Đức làm Intershop (vệ tinh của Imexco) – một cơ quan quan trọng trong lĩnh vực xuất khẩu và kiều hối. Sau một thời gian, khu vực Intershop được giao lại cho Công ty Cosevina. Do công ty này làm ăn không hiệu quả nên Intershop bị giải thể vào năm 1991. Thương xá được sửa chữa vào năm 1985, vừa được sử dụng làm toà nhà văn phòng với 59 phòng cho thuê, vừa như một trung tâm mua sắm với 172 quầy mua bán vàng bạc đá quý. Ngoài ra tòa nhà còn có một vũ trường tên Blue, sân trượt băng và nhà hàng, căng tin.
Định mệnh đã giao cho Công ty Vàng bạc Đá quý TP.HCM lãnh trọng trách điều hành lại cơ sở này từ năm 1992 với tên là ITC. Đến năm 2002, một trận hỏa hoạn khủng khiếp đã thiêu rụi Crystal Palace.
Nguyên nhân dẫn đến hỏa hoạn chiều 29/10/2002 là khi hàn các bulong định vị trên trần, thợ hàn để vảy xỉ nhiệt độ khoảng 1.700 độ C bắn vào xốp cách âm (có thể bắt cháy từ nhiệt độ 300 độ C) gây cháy lan nhanh và cháy lớn. Sau khi đám cháy lan rộng, thợ hàn không kiểm soát được đám cháy, đã đóng cửa phòng xảy ra cháy và để mặc cho đám cháy tiếp tục phát triển.
Những thương xá như TAX, Eden và Crystal Palace từng là biểu tượng của sự phồn vinh và vẻ đẹp kiến trúc của Sài Gòn xưa. Mỗi công trình đều mang trong mình những câu chuyện lịch sử, văn hóa và ký ức của người dân Sài Gòn. Tuy nhiên, thời gian và biến đổi xã hội đã khiến những thương xá này không còn tồn tại, chỉ còn lại trong ký ức của những người đã từng sống và chứng kiến một thời kỳ vàng son của Sài Gòn.
Việc ghi nhớ và tôn vinh những công trình này không chỉ là sự hoài niệm mà còn là cách để trân trọng những giá trị văn hóa, lịch sử mà chúng đã mang lại. Những hình ảnh, câu chuyện về Thương xá TAX, Eden và Crystal Palace sẽ mãi mãi là những phần không thể thiếu trong bức tranh ký ức của thành phố Sài Gòn.
