VÔ HỌC VI BẦN, VÔ SỈ VI TIỆN

VÔ HỌC VI BẦN, VÔ SỈ VI TIỆN

Vô tài phi bần, vô học nãi vi bần; vô vị phi tiện, vô sỉ nãi vi tiện; vô niên phi yểu, vô thuật nãi vi yểu; vô tử phi cô, vô đức nãi vi cô.

(Vi lô dạ thoại)

无学为贫, 无耻为贱

无财非贫, 无学乃为贫; 无位非贱, 无耻乃为贱; 无年非夭, 无述乃为夭;无子非孤, 无德乃为孤.

(围炉夜话)

KHÔNG CÓ HỌC MỚI LÀ NGHÈO,
KHÔNG CÓ LIÊM SỈ MỚI LÀ HÈN

Không có tiền bạc không phải là nghèo, không có học mới là nghèo; không có địa vị không phải là hèn, không có liêm sỉ mới là hèn; không được sống lâu không phải là yểu mệnh, không có những việc đáng được kể lại mới là yểu mệnh; không có con không phải là cô độc, không có đức mới là cô độc.

Phân tích và thưởng thức

Sự giàu có của con người, có thoả mãn hay không là do tâm của mình. Tâm không thoả mãn thì dù có giàu đến mức không ai bằng thì cũng là nghèo khó. Từ đó có thể thấy, tiền tài không thể đại biểu cho sự giàu nghèo của một người. Người không có học vấn, do bởi thiếu đi thế giới tâm linh, nước sông nhiều đến ba ngàn dặm mà không múc được một bầu, cho dù có cả một thế giới vật chất sung túc cũng không cảm thấy thoả mãn.

Hèn kém có nghĩa là không có giá trị. “Sỉ” là một loại nhân cách, là sự tôn quý, Hạng người không có liêm sỉ không những tâm địa hèn kém mà ngay làm người cũng không xứng. Trên thế gian có nhiều người ở địa vị cao không hề có giá trị so với người bình thường, bởi họ không biết liêm sỉ. Ngược lại có những người chẳng có địa vị gì nhưng đã có những hành vi cao thượng.

Sinh mệnh của con người không phải ở chỗ thọ mệnh ngắn dài. Nhan Uyên tuy mất sớm, nhưng đến nay mọi người vẫn tôn là “Phục Thánh”. Xưa nay, người sống lâu có nhiều, nhưng sống không có ích cho đời, khi chết đi người đời sau không ai nhắc đến, tuy sống cũng giống như là chết. Như Nhan Uyên, có thể nói sống đến mấy ngàn năm. Khổng Tử chỉ thuật lại mà không sáng tác, Khổng giáo đến nay hãy còn lưu hành. Tư Mã Thiên viết “Sử kí”, học giả xưa nay không ai là không lưu tâm, đó mới gọi là “trường thọ”.

Có con mà không có đức, con cũng bỏ mà đi; có đức mà không có con, tuy không phải là con mà cũng thân cận yêu mến. Cho nên nói: không có con không phải là cô độc; không có đức mới là cô độc.

Dịch giả: Huỳnh Chương Hưng

Nguồn:

VI LÔ DẠ THOẠI

围炉夜话

Tác giả: Vương Vĩnh Bân 王永彬

Thiểm Tây lữ du xuất bản xã, 2002