TỨ TRI (四知)

Thông thường người ta hay nói "Trăng sáng không soi được chậu úp" để nói những sự việc mà người ta có thể che lấp hay giấu giếm được nhưng thật ra những điều mình làm ít nhất cũng có bốn người biết. Đó là "Tứ Tri".

Tự điển Việt Nam giải thích như sau:

4 người biết, ý nói làm việc gì dù ám muội đến mấy cũng có người biết, làm điều bất lương mà biết tự thẹn với lương tâm

Hậu Hán Thư: Dương Chấn tự Bá Khôi học rộng, tinh thông kinh truyện. Khi ông làm thái thú đất Đông Lai, nhân qua huyện Xương ốp, quan huyện này là Vương Mật đang đêm bọc 10 cân vàng mật dâng Dương Chấn. ông không nhận, Mật nó: "Xin quan lớn nhận cho, đang đêm không có ai hay biết đâu." Chấn nói: "Thiên tri, thần tri, ngô tri, tử tri, hà vị vô tri ?" (Có trời biết, thần biết, ta biết, ngươi biết, sao lại bảo không ai biết ?)

Trên mạng có câu chuyện như sau:

Ngày xưa có một gia đình rất nghèo. Họ thường phải đi ăn trộm rau từ vườn của nhà hàng xóm. Một đêm, người cha dẫn người con trai út sang nhà hàng xóm để lấy trộm cà rốt, người con út đứng ngay cạnh ông. Bỗng nhiên, đứa con thì thầm: “Bố, có ai đang nhìn chúng ta”.

Ông bố trở nên sợ hãi. Ông ta vội nhìn xung quanh nhưng không thấy bất cứ ai. “Ở đâu, ai nhìn?” ông hỏi. Đứa con chỉ tay lên trời nói: “Kia kìa bố, là mặt trăng. Mặt trăng đang nhìn chúng ta.”

Ông bố bất ngờ vì những gì đứa con nói. Ông ta nghĩ, không ai có thể nhìn thấy họ làm gì trong đêm tối. Lời của đứa con khiến ông ấy xấu hổ. Ông ấy ném cà rốt xuống và dắt đứa con đi. Họ cùng trở về nhà dưới ánh trăng. Từ đấy trở đi, họ không bao giờ ăn trộm nữa.
Nếu chúng ta ăn trộm, mọi người sẽ biết.

(Sưu tầm trên mạng)