PETRA THÀNH PHỐ ĐÁ CỔ

Hơn hai ngàn năm trước, Petra thành phố cổ nổi tiếng với những vách đá bằng sa thạch có màu đỏ, trắng và hồng của nước Jordan bị biến mất trên thế giới. Đến những năm 1800, các nhà thám hiểm phương Tây đã tìm lại được Petra và ngày nay, nó là một trong số thành phố cổ xưa nổi tiếng nhất trên thế giới.

Hoài niệm thành cổ

Petra nằm sâu giữa những hẻm núi đá sa mạc gồ ghề Wadi Araba và nhiều dãy núi dọc theo con đường buôn bán giữa Ả Rập, Ai Cập và biển Địa Trung Hải. Nó được bao quanh bởi những đồi sa thạch cao ngất, địa hình tự nhiên có lợi thế ngăn chặn sự tấn công của kẻ xâm lược. Trải qua nhiều thế kỷ, thành phố này là con đường huyết mạch của những lái buôn chuyên dùng lạc đà làm phương tiện chuyên chở các loại gia vị xuyên vùng Địa Trung Hải và Ấn Độ, châu Phi và Cận đông.

Vào thế kỷ thứ VI, người Ả Rập Nabataean và người Semitic kiến lập Petra nhưng người Semitic có công lập xúc tiến việc buôn bán đến tận lãnh thổ nước Syrie. Petra từng là trung tâm thương mại sầm uất và thủ phủ của đế chế Nabataean giữa năm 400 trước chúa Kitô và năm 106 sau Công nguyên. Người buôn kẻ bán tấp nập, những vườn cây hoa trái sum suê tươi tốt và toà nhà tráng lệ, nhiều khu chợ chất đầy hàng hóa du nhập từ Ấn Độ, Ai Cập và Ả Rập biến Petra trở thành chốn phồn vinh nhất thời bấy giờ.

Nhiều thế kỷ trôi qua, Petra không ngừng phát triển ngay cả sau khi bị đế quốc La Mã chiếm đóng. Cũng vào năm 106, hoàng đế La Mã Trajan sát nhập lãnh thổ vương quốc Nabataean thành một phần của địa phận Ả Rập.

Sử sách ghi nhận, những trận động đất liên tiếp góp phần gây cảnh hoang tàn tại Petra. Năm 636, tuy Petra bị người Ả Rập xâm chiếm nhưng con đường hành hương đến thánh địa Mecca nằm phía Tây Saudi Arabia gần biển Đỏ vẫn còn. Đến thế kỷ thứ XII, quân thập tự chinh đã xây dựng một pháo đài quan sự tại đây và Petra trở lại vẻ huy hoàng cổ xưa của nó, nhưng không bao lâu sau khi họ rút lui Petra thuộc quyền của dân địa phương cho đến thế kỷ thứ XIX. Theo thời gian thành phố trở nên hoang tàn đổ nát và dần chìm vào quên lãng trừ dân bản địa.

Những lăng mộ từ đá đẽo

Đặc trưng nổi bật của thành cổ Petra là hệ thống lăng mộ có kiến trúc đồ sộ và ấn tượng, những đền đài mang tính tôn giáo cao cùng nhiều di tích khảo cổ khác. Phổ biến nhất là kiến trúc hợp nhất có nguồn gốc từ Hy Lạp với mặt tiền bằng đá đẽo như ngôi đền cổ truyền Nabataean, lăng mộ Urn, Palace, Corinthian và Deir. Nhiều di tích khảo cổ và công trình kiến trúc có từ thời tiền sử đến trung cổ cũng là chứng tích của những nền văn minh đã mất vẫn có giá trị cho đến ngày nay.

Lăng mộ Khaznek el Faroun có mặt tiền uy nghi cao khoảng 40m bằng đá đẽo cắt trực tiếp từ sườn núi đá. Mặt sau của chính diện có một phòng lớn hình vuông cũng bằng đá đẽo. Nó cũng là lăng mộ bằng đá đẽo qui mô duy nhất tại Petra dựa theo kiến trúc Hy Lạp cổ và nghệ thuật truyền thống Hellenistic thời Alexander đại đế. Phía bắc lăng mộ Khazneh gần núi Jebel Khubtha là quần thể lăng mộ hoàng gia nằm được chạm khắc vào mặt đá, có mệnh danh Bức tường Vua. Cách đó không xa, một lăng mộ do chính quyền La Mã xây dựng vào thời vua Hadrian, Sextius Florentinus năm 139. Lăng mộ Corinthian, phiên bản nhỏ hơn của mộ Khazneth dựa theo kiến trúc các cung điện La Mã.

Ngôi đền Great Temple có kiến trúc tinh xảo gồm một sân liên hợp chiếm tổng diện tích khoảng 9.000 dặm vuông. Sân liên hợp thấp hơn có 120 cột, đỉnh của mỗi cột có trang trí đầu voi bằng đá và cũng là nhà hát lộ thiên có sức chứa khoảng 600.000 khán giả. Một số di tích đáng chú ý có từ thời La Mã như nhà hát chạm vào thế kỷ thứ I trước Công nguyên chạm khắc hoàn toàn bằng đá tại thung lũng phía Nam có thể chứa hơn 8.000 khán giả, phía Tây thành phố có tòa mặt tiền bằng đá Al Dayr cũng theo kiến trúc cổ truyền Hellenistic.

Những đền đài, công trình kiến trúc và địa hình độc đáo tại Petra thể hiện rõ giá trị nổi bật trên thế giới. Tuy sự phân rã theo tự nhiên của kiến trúc sa thạch có thể ảnh hưởng đến tính xác thực của chúng trong thời gian dài, nhưng một số ngôi đền kiên cố như Qasr al Bint và nhà thờ lăng mộ Urn vẫn không mai một theo thời gian. Có thể nói, những chứng tích lịch sử nơi đây xứng đáng được ghi nhận trong lịch sử thế giới. Chúng khiến cho khách tham quan không khỏi bùi ngùi khi nhớ về một thời huy hoàng rực rỡ của thành phổ đá cổ Petra.

Hiện tại, chỉ có 5% cảnh quan tại Petra được phục chế và nhiều bí mật khác vẫn chưa được khám phá. Năm 1985, công viên khảo cổ Petra được xếp trong danh sách trung tâm di sản thế giới Unesco và đến năm 2007 nó là một trong số 7 kỳ quan mới của thế giới.

Trường Thi