THANH BÌNH ĐIỆU - LÝ BẠCH

"Thanh bình điệu" là một điệu nhạc danh tiếng được mọi người ái mộ dưới đời Đường. Theo "Nhạc sử", trong năm Thiên Bảo, khi Lý Bạch ở toà Hàn Lâm, trong cung mới bắt đầu trồng một loài hoa mẫu đơn rất quý, được gọi là mộc thược dược. Tại đình Trầm Hương, người ta trồng bốn loại quý nhất vừa mới tìm ra. Ngày hoa nở đầu tiên, vua Đường Minh Hoàng đưa Dương Quý Phi đến thưởng hoa. Ban nhạc do nhạc trưởng Lý Quý Niên điều khiển, toan cất tiếng hát, Đường Minh Hoàng ngăn lại và nói: "Thưởng danh hoa, đối phi tử, sao lại dùng những bài hát cũ?" Rồi Minh Hoàng truyền Lý Quý Niên cầm giấy hoa vàng đòi Lý Bạch đến, bảo Lý Bạch làm ngay ba bài "Thanh bình điệu". Bấy giờ Lý Bạch còn say rượu (có nơi nói Dương Quý Phi phải phun nước lạnh vào mặt mới bàng hoàng tỉnh lại) liền vung bút viết ngay ba bài.

Giai thoại này còn thêm một biến cố nhỏ. Cũng trong thời gian được vua yêu chuộng, một hôm trong lúc say rượu, Lý Bạch đã đưa chân cho Cao lực sĩ tháo giày cũ thay giày mới vừa được vua ban sũng ái, Cao lực sĩ đành phải làm nhưng trong lòng căm giận, liền nhân bài hát này, dèm pha với Dương Quý Phi rằng Lý Bạch có ý ngạo mạn khi ví Dương Quý Phi với nàng Triệu Phi Yến, một phi tần thất sủng của vua Thành Đế nhà Hán. Vì thế mà nhiều lần Minh Hoàng muốn phong quan chức cho Lý Bạch nhưng vẫn không thành, vì Dương Quý Phi cản trở. Lý Bạch không tiến thân được ở Trường An, phải xin vua trở về quê, rồi đi ngao du, vui với danh lam thắng cảnh của miền trung và nam Trung Hoa.

"Thanh bình điệu" quả là một bài thơ định mệnh. Được quân vương sủng ái, đãi ngộ như tân khách cũng nhờ nó, mà công thành dở dang cũng vì nó. Nhưng có lẽ tiền định cả. Trời cao đã không để cho Lý Bạch say men chính quyền hay nhẹ bước đường mây. Bắt Lý Bạch phải say rượu, say thú phong lưu, say văn chương thi phú, phải dang dở trên đường tiến thân, thì hậu thế mới được thưởng thức mấy ngàn bài thơ trác tuyệt, văn học sử Trung Hoa mới có nhà thơ tiên của vạn đời.

清平调三首 - 李白

其一

雲想衣裳花想容,

春風拂檻露華濃.

若非群玉山頭見,

會向瑤台月下逢.

其二

一枝紅艷露凝香,

雲雨巫山枉斷腸.

借問漢宮誰得似,

可憐飛燕倚新妝.

其三

名花傾國兩相歡,

常得君王帶笑看.

解釋春風無限恨,

沉香亭北倚欄杆.

Thanh bình điệu tam thủ - Lý Bạch

I

Vân tưởng y thường hoa tưởng dung,

Xuân phong phất hạm lộ hoa nùng.

Nhược phi Quần-Ngọc sơn đầu kiến,

Hội hướng Dao đài nguyệt hạ phùng

II

Nhất chi hồng diễm lộ ngưng hương,

Vân vũ Vu sơn uổng đoạn trường.

Tá vấn Hán cung thùy đắc tự,

Khả lân Phi Yến ỷ tân trang.

III

Danh hoa khuynh quốc lưỡng tương hoan,

Trường đắc quân vương đới tiếu khan.

Giải thích xuân phong vô hạn hận,

Trầm-Hương đình bắc ỷ lan can

Khúc hát thanh bình kỳ 1 

(Người dịch: Ngô Tất Tố)

Thoáng bóng mây hoa nhớ bóng hồng, 

Gió xuân dìu dặt giọt sương trong. 

Ví chăng non ngọc không nhìn thấy, 

Dưới nguyệt Dao Đài thử ngóng trông.

Khúc hát thanh bình kỳ 2 

(Người dịch: Trần Trọng San)

Một nhánh hồng tươi, móc đọng sương, 

Mây mưa Vu giúp uổng sầu thương. 

Hỏi nơi cung Hán ai người giống ? 

Phi Yến còn nhờ mới điểm trang.

Khúc hát thanh bình kỳ 3 

(Người dịch: Diệu Tri)

Người hoa tuyệt diễm nỗi hân hoan, 

Yêu dấu vua cười ngắm sắc nhan. 

Vô hạn hận xuân theo gió thoảng, 

Đình trầm hương đứng tựa lan can

(Sưu tầm trên mạng)