Bài viết có quy mô hạn hẹp chỉ đề cập đến một số tính mà theo người viết là xấu, nhưng tồn tại xung quanh chúng ta hàng ngày đến nỗi hình như đã thành quy chuẩn chung. Chung đến mức khi mà muốn thoát khỏi quy luật đó thì bị nhìn với ánh mắt kiểu như người ăn chay chứng kiến người ta giết mổ gia súc.
Một là đổ lỗi
Xung quanh chúng ta có nhiều người có thói quen hay đổ lỗi và hay than thở, ý tôi muốn nói ở đây là đổ lỗi cho những gì khách quan xung quanh, cho mọi thứ có thể ngoại trừ chính bản thân mình. Ví dụ như nếu học sinh đi học có điểm số không tốt: do đề khó, do giáo viên chấm kỳ quặc, do không đủ thời gian, do thời tiết không đẹp, do abcxyz làm tôi phân tâm, do ti tỷ thứ khác. Nếu đi làm không được suôn sẻ: do công việc khó khăn, đồng nghiệp xấu tính, lão sếp hà khắc, mọi thứ thật bất công, vân vân…
Những hành động này ban đầu khiến cho mọi người có thể thấy dễ chịu hơn, nhưng nó luôn luôn là một vòng tròn luẩn quẩn của những sự suy ra vòng vo mà sau một hồi truy ngược mà cuối cùng ai cũng sẽ thấy mũi tên chỉ về hướng mình, trừ những người hoặc quá cố chấp không chịu chấp nhận sự thật rằng cá nhân ai cũng có thể phạm sai lầm và cần chịu ít nhất phần trách nhiệm nào đó cho sai lầm của chính bản thân.
Đổ lỗi có khiến cho lỗi lầm của bạn giảm đi không? Không! Thậm chí trong một số trường hợp nó còn vô tình làm cho tội lỗi ấy lớn lên trong sự suy diễn của người khác. Than thở với mọi người xung quanh có khiến cho vấn đề của bạn được giải quyết không? Không! Mọi người biết về vấn đề của bạn, nếu mười người thì may ra được một người thực sự có chút quan tâm thông cảm, nhưng gần như họ chẳng giúp được điều gì cho bạn.
Còn lại thì sao, gần như chỉ là hóng chuyện để thị phi. Cuối cùng thì vẫn chỉ là bạn tự thân đi giải quyết vấn đề của chính mình, vì người khác cũng có công việc của riêng họ. Vậy tại sao chúng ta vẫn cứ làm điều này hàng ngày, hàng giờ trong cuộc sống thường nhật? Quanh ta có quá nhiều “người bán than” rồi nên cũng cần hoà đồng với những người như họ sao? Tôi tin trong chúng ta chắc hẳn ai cũng từng ít nhất một lần nghe qua câu: “Tiên trách kỷ, hậu trách nhân.” Nhưng thành thật với chính mình xem, mười lần phạm lỗi thì có được quá nửa số lần bạn thốt lên được câu trách mình đầu tiên? Nhận xét có phần phiến diện cá nhân khi chỉ qua một số lần quan sát phản ứng của những người xung quanh, nhưng thực sự tôi thấy chỉ cần quá bán đã là một con số tiến bộ so với mặt bằng chung rồi.
Hai là phê bình
Có phải văn hoá Việt Nam là văn hoá phê bình? Tôi đồng ý nhưng không hoàn toàn. Về phần đồng ý thì vì có nhiều người làm tôi có cảm giác họ coi việc phê bình người khác là một thói quen, một hành vi mà không thực hiện hàng ngày thì họ không chịu được hay sao ấy. “Criticism is easy, but art is difficult.” hay là đơn giản gần gũi hơn chút thì “Nói thì dễ, làm mới khó.” Câu này thì quen quá đi chứ. Còn về phần không đồng ý thì do sau một số lần để ý lắng nghe lời phê bình thì tôi thấy chẳng có mấy phần là phê bình mang tính xây dựng góp ý, đa số đều là chỉ trích hoặc có lúc tệ hơn là miệt thị đến cá nhân người nghe lời phê bình. Mà như vậy thì sao lại gọi là “văn hoá”?
Thứ ba là thái độ tiếp nhận những lời nói phê bình hay mang tính tiêu cực
Một thói xấu khác liên quan đến cả hai thói xấu trên mà tôi nghĩ tồn tại ở rất nhiều người, ngay cả chính bản thân tôi cũng có, đó là có thể nói bản thân muốn nghe góp ý phê bình cho hoàn thiện hơn, nhưng nếu nhận được góp ý thì dù chân thành thẳng thắn tử tế hay mang tính chỉ trích miệt thị, phản xạ đầu tiên luôn là nhảy dựng lên và tìm cách bao biện đổ lỗi. Phản ứng thông thường khi cảm thấy bị xúc phạm là điều dễ hiểu, đặc biệt là khi điều ấy nói sai về mình.
Nhưng rồi tôi học được đầu tiên cần biết lắng nghe có chọn lọc những gì người khác nói, nếu người ấy đúng và thay đổi điều đó làm cho bản thân mình tốt lên thì sao lại không cố gắng? Người nào thực sự góp ý muốn tốt cho bạn thì còn cần cảm ơn họ nữa. Còn nếu sai, đương nhiên là mặc kệ họ rồi, chẳng lẽ người khác chửi mình mình cũng phải gân cổ lên đáp trả cho xứng đáng, rồi ôm cục tức hậm hực mãi sao?
“Nó như vậy không chửi lại tao không chịu được!” Câu này tôi đã nghe khá nhiều lần, và nó cũng là một trong những lý do khiến cho từ vài câu nói vu vơ có thể dẫn đến cả một trận khẩu chiến hay hỗn chiến ác liệt. Nói, hay hoa mỹ hơn thì là tự do ngôn luận, là cái quyền mà theo lý thuyết ai cũng có (dù rằng thực tế không phải ai cũng hiểu và lúc nào cũng có khả năng vận dụng đúng đắn), nhưng nghe và tin hay quan tâm không thì là quyền của bạn, trên cả lý thuyết lẫn thực tế.
Tại sao phải cố gắng điều khiển “quyền của người khác” trong khi lựa chọn quyền của mình thì đơn giản hơn nhiều? “Nói thì dễ lắm”, nhưng nếu không bắt tay vào việc quyết định lựa chọn của mình mà đã than khó, than lười thì không bao giờ bạn làm được cả.
Nếu cần ví dụ, tôi có thể lấy chính mình ra làm ví dụ, tôi cũng có trải qua quãng thời gian cố gắng cư xử đường hoàng đúng mực nhất có thể, vì sợ bị đánh giá này kia, nhưng rồi cũng phát mệt vì thực tế hẳn ai cũng hiểu là chẳng bao giờ bạn có khả năng làm vừa lòng tất cả mọi người. Điều này các bài viết về cách để sống hạnh phúc vui vẻ cũng nhai đi nhai lại nhiều rồi: Thay vì cố gắng chạy theo làm vừa lòng ai đó xa lạ thì hãy chuyển sự quan tâm của mình sang những người rõ ràng là xứng đáng hơn nhiều: gia đình bạn, bạn bè tốt của bạn, những người thực sự quan tâm đến bạn…
Dù rằng khi mới bắt đầu điều đó thì có thể vài đứa bạn sẽ nhìn bạn với con mắt kì quái như thể bạn là tâm thần vừa trốn trại, còn bố mẹ bạn thì hỏi “Rốt cuộc là muốn xin xỏ điều gì đây?”… nhưng bạn có muốn thay đổi cho bản thân vui vẻ hạnh phúc hơn không? Thực sự muốn thế thì hãy bắt tay vào thực hành, vượt qua được giai đoạn thấy kỳ cục, ba chấm này kia đầu tiên thì việc quan tâm người khác rất thú vị, và cảm nhận được sự quan tâm từ người khác theo một cách khác thay vì thụ động chờ đợi cũng thú vị hơn rất nhiều.
Kết
Những điều tôi liệt kê ở trên chắc không lạ lẫm gì, mà có khi đã được nói trước đây vài lần rồi nhưng tôi vẫn muốn lên tiếng chia sẻ suy nghĩ cá nhân, cũng có phần muốn hiểu hơn cảm giác nói lên ý kiến của mình thay vì thụ động và im lặng như đã từng. Và tôi tin cũng có rất nhiều người đã muốn và can đảm thay đổi bản thân theo hướng tích cực hơn, nếu có ai từng lựa chọn một con đường sống vui vẻ hơn tương tự như điều tôi nói mà đọc được đến đây thì hãy chia sẻ nhé.
(Sưu tầm trên mạng)
