NỘI HÀM BAN ĐẦU CỦA NÓ CÓ NHẤT TRÍ VỚI CÁCH LÍ GIẢI HIỆN NAY KHÔNG?
Giở những tư liệu lịch sử, chúng ta thường thấy những cụm từ như “phong kiến xã hội”, phong kiến chế độ”, nó là một loại hình thái xã hội căn cứ theo cách phân định của lí luận chủ nghĩa Mác, hàm nghĩa khác với “phong kiến” mà Trung Quốc cổ đại nói đến. Thế thì vào thời cổ, hàm nghĩa của “phong kiến” là gì?
Từ “phong kiến” 封建 được thấy sớm nhất trong Thi – Thương tụng – Ân vũ 诗 - 商颂 - 殷武:
Mệnh vu hạ quốc
Phong kiến quyết phúc
命于下国
封建厥福
(Thiên tử mệnh lệnh các chư hầu quốc
Kiến lập nên phúc lộc lớn lao)
nó chỉ một loại chế độ chính trị phân phong của Trung Quốc cổ đại.
Gọi là “phong kiến” chính là “phong thổ kiến quốc” 封土建国, tức đế vương cổ đại đem tước vị, đất đai ban cho thân thích hoặc công thần, để họ kiến lập nên bang quốc trong khu vực của mình. Tương truyền Hoàng Đế 黄帝 là người thực hiện phong kiến đầu tiên, đến đời Chu chế độ bắt đầu hoàn bị.
Thời Chu thực hành chế độ phân phong chủ yếu là nghĩ đến việc bảo vệ chính quyền trung ương. Theo ghi chép trong Tả truyện – Hi Công nhị thập tứ niên 左传 - 僖公二十四年:
Cố phong kiến thân thích, dĩ phiên bình Chu
故封建亲戚,以蕃屏周
Khổng Dĩnh Đạt 孔颖达đã sớ rằng:
Cố phong lập thân thích vi chư hầu chi quân, dĩ vi phiên li, bình tế Chu thất.
故封立亲戚为诸侯之君, 以为蕃篱, 屏蔽周室.
(Cho nên phong lập thân thích làm quân chủ chư hầu, để làm phên giậu. che chắn cho Chu thất)
Nhưng phát triển đến hậu kì, mối quan hệ thân thích giữa các chư hầu dần lạnh nhạt, hai thời kì Xuân Thu và Chiến Quốc, các chư hầu chinh chiến liên miên không dứt, chế độ phân phong chỉ danh tồn mà thực vong.
Sau khi Tần Thuỷ Hoàng 秦始皇thống nhất Trung Quốc, đã phế bỏ chế độ phân phong, thiết lập quận huyện để quản lí quốc gia. Nghiêm Phục 严复trong Luận Trung Quốc giáo hoá chi thoái 论中国教化之退 có nói:
Tần tính thiên hạ, canh cổ chế, phế tỉnh điền khai thiên mạch, phế phong kiến nhi trí quận huyện, truất Nho thuật nhi nhậm Danh pháp (1).
秦并天下, 更古制, 废井田开阡陌, 废封建而置郡县, 黜儒术而任名法.
(Nhà Tần thôn tính thiên hạ, thay đổi chế độ cũ, phế tỉnh điền, bỏ bờ ruộng để mở rộng diện tích, phế bỏ phong kiến lập ra quận huyện, bãi truất Nho thuật mà theo Danh pháp.)
Đầu thời Hán từng thực hành qua “quận quốc tịnh hành chế” 郡国并行制 (2) một thời gian, nhưng sau đó bị phế bỏ. Có thể thấy, chế độ “phong kiến” chỉ là chế độ chính trị cơ bản thời Tiên Tần, nó khác xa với “phong kiến” mà chúng ta thường nói.
Chế độ phong kiến mà hiện tại chúng ta thường nói là một loại hình thái xã hội, nó lấy đất đai làm tư liệu sản xuất chủ yếu, đồng thời kết hợp với thủ công nghiệp, là hình thức kinh tế tiểu nông lấy gia đình làm đơn vị sản xuất, mang tính độc lập, phong bế. Trong đó giai cấp địa chủ chiếm hữu đất đai, nông dân bị trói buộc vào đất đai, mối quan hệ giữa giai cấp địa chủ với nông dân là mối quan hệ sản xuất giữa bóc lột và bị bóc lột.
Chú của người dịch:
1- Nguyên tác ghi:
Tần tính thiên hạ, canh cổ chế, canh tỉnh điền nhi vi thiên mạch, phế phong kiến nhi trí quận huyện, truất Nho thuật nhi nhậm Danh pháp.
秦并天下, 更古制, 更井田而为阡陌, 废封建而置郡县, 黜儒术而任名法.
Ở đoạn “canh tỉnh điền nhi vi thiên mạch” (đổi tỉnh điền mà làm thiên mạch”, theo các tư liệu trên mạng đều là “phế tỉnh điền, khai thiên mạch”.
Trước thời Thương Ưởng 商鞅, ruộng được chia thành những mảnh nhỏ. Mỗi mảnh là 100 mẫu, giữa các mảnh có phong giới để làm đường ranh giới, tức đường bờ ruộng, đường nam bắc gọi là “thiên”, đường đông tây gọi là “mạch”, hợp xưng là “thiên mạch”.
(Theo http://blog.sina.com.cn/s/blog)
Trong Sử kí quyển II, bản dịch của Phạm Văn Ánh, phần có liên quan trong Thương Quân liệt truyện dịch là:
“Các khu ruộng bỏ bờ, mở rộng diện tích...”
Nhận thấy “phế tỉnh điền, khai thiên mạch” phù hợp, nên tôi sửa lại như trên.
2- Quận quốc tịnh hành chế 郡国并行制: tức chế độ quận huyện và chế độ phân phong cùng song hành.
Dịch giả: Huỳnh Chương Hưng
Nguyên tác Trung văn
Trong quyển
THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN
趣味文化知识大全
Thanh Thạch 青石 biên soạn
Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013
Tài liệu tham khảo:
No comments:
Post a Comment