Lớp trẻ đáng được tôn trọng, vì họ thông minh, dễ thích nghi, biết cầu tiến. Vì vậy Khổng Tử mới nói: “Hậu sinh khả úy”…
Từ “Hậu sinh” ở đây là chỉ lớp người trẻ, thanh thiếu niên. Còn chữ “Úy” có nghĩa là kính phục. “Hậu sinh khả úy” có nghĩa là lớp trẻ có thể vượt xa cha ông̣, đáng được tôn trọng, vì thế có ý khen ngợi lớp người trẻ thông minh, siêng năng, tương lai sáng sủa. Tuy nhiên đó chỉ là một phần hàm ý của Khổng Tử…
Câu chuyện “Hậu sinh khả úy”
Khổng Tử đang trên đường đi du lịch thì gặp ba đứa trẻ, trong đó hai đứa đùa nghịch với nhau rất thỏa thích, còn đứa kia chỉ lặng im đứng xem. Khổng Tử thấy lạ mới hỏi tại sao lại không cùng chơi với các bạn.
Đứa trẻ điềm nhiên nói: “Đánh vật nhau quyết liệt rất dễ phương hại đến sinh mạng con người, còn cứ lôi kéo xô đẩy nhau thì rất dễ bị thương. Dù chỉ kéo rách áo quần thôi, thì cũng chẳng có lợi gì cho cả hai bên, nên cháu không muốn chơi với chúng nó”.
Một lúc sau, đứa trẻ này dùng đất đắp thành một ngôi thành lũy ngay giữa đường, rồi vào ngồi trong đó. Xe Khổng Tử không thể đi được mới hỏi tại sao lại không nhường lối cho xe đi. Đứa trẻ đáp: “Cháu nghe người ta nói xe phải vòng qua thành mà đi, chứ làm gì có thành lũy lại nhường lối cho xe đi bao giờ”.
Khổng Tử và đứa trẻ (Ảnh minh họa: baike.com)
Khổng Tử nghe vậy rất kinh ngạc, cảm thấy đứa trẻ này người tuy còn nhỏ nhưng rất lanh lợi, mới nói rằng: “Cháu tuy nhỏ mà hiểu biết thật không ít”.
Đứa trẻ đáp rằng: “Cháu nghe nói, cá con sinh ra được ba ngày đã biết bơi, thỏ con sinh ra được ba ngày đã biết chạy, ngựa con sinh ra được ba ngày đã biết đi theo mẹ, đây là việc rất bình thường chứ có gì lạ đâu”.
Khổng Tử nghe xong bèn than rằng: “Hậu sinh khả úy, lớp trẻ thời nay thật là ghê gớm”.
Hiện nay, người ta vẫn thường dùng câu thành ngữ “Hậu sinh khả úy” để khen ngợi lớp trẻ vượt xa cha ông của mình, là điều đáng quý.
Đáng trọng nhưng không đáng sợ
Thực ra thành ngữ “Hậu sinh khả úy” bắt nguồn từ cuốn “Luận ngữ – Tử hãn” (論語-子罕), trong đó có viết đầy đủ là:
“Tử viết: Hậu sinh khả úy, yên tri lai giả chi bất như kim dã ? Tứ thập, ngũ thập nhi vô văn yên, tư diệc bất túc úy dã dĩ.” (子曰：後生可畏, 焉知來者之不如今也？四十, 五十而無聞焉, 斯亦不足畏也已.)
Có nghĩa là:
“Khổng tử nói: Lớp trẻ có tài cần được úy trọng, nhưng biết đâu tương lai của họ không bằng hiện nay! Nếu đến bốn chục, năm chục tuổi mà chưa có tiếng tăm gì thì không phải úy trọng họ nữa.”
Hậu sinh khả úy (Ảnh minh họa: auction.zhuokearts.com)
Lớp trẻ có thể thích ứng với những điều mới mẻ trong xã hội, có sự lanh lợi, thông minh của lớp trẻ. Họ có kiến thức cao, suy luận thực tế, khoa học hơn, tính tình cởi mở, dám nghĩ dám làm việc khó. Tầm nhìn của họ cũng thoáng rộng và thực tế hơn. Họ có nhiều dự tính cho tương lai và luôn luôn nghĩ tới các hoài bão lớn.
Mặc dù vậy, lớp trẻ cũng thiếu sự thấu đáo, kinh nghiệm, và sự khôn ngoan của lớp người đi trước. “Đi đâu mà vội mà vàng, mà vấp phải đá, mà quàng phải dây”. Thế hệ trước có thể chậm chạp, nhưng họ lại có sức mạnh của sự kiên nhẫn và bền bỉ được tôi luyện từ nhiều năm lăn lộn trong trường đời.
Chính vì thế, mặc dù lớp trẻ có sức bật tốt, nhưng họ có thành tài, có thật sự vượt lên trong cuộc sống được hay không thì vẫn còn là một dấu hỏi lớn. Vậy nên mới nói: “Hậu sinh khả úy”, đáng trọng nhưng không đáng sợ.
Quang Minh
No comments:
Post a Comment