Gần đây, ông Donald Trump đã làm dấy lên đồn đoán rằng ông sẵn sàng khôi phục các cuộc đàm phán với ông Kim Jong-un. Ảnh: Getty Images
Khi ấy là năm 2019.
Tổng thống thứ 45 của Mỹ vỗ nhẹ vào cánh tay của nhà lãnh đạo Triều Tiên, và theo đúng kịch bản, ông Kim dẫn ông Trump qua lằn ranh phân đôi Triều Tiên và Hàn Quốc – hai quốc gia vẫn chưa chính thức kết thúc chiến tranh.
Phía sau họ, trong khu vực Phi quân sự (DMZ) được bảo vệ nghiêm ngặt, mọi việc trở nên hỗn loạn khi các phóng viên truyền hình chen lấn để tìm được góc quay rõ ràng xuyên qua hàng rào vệ sĩ Triều Tiên đang có vẻ bất ngờ trước sự dồn dập của truyền thông Mỹ.
Có lúc, một phóng viên đã yêu cầu sự giúp đỡ và thư ký báo chí Nhà Trắng phải kéo họ từ hàng rào an ninh để đến buổi chụp ảnh của ông Trump và ông Kim.
Cuộc gặp này đã được tổ chức một cách vội vàng và rõ ràng là thế.
"Tôi không bao giờ nghĩ sẽ gặp ông ở nơi này," ông Kim nói với ông Trump.
Nguồn hình ảnh,Getty Images: Cuộc gặp giữa một tổng thống có kỹ năng diễn xuất bậc thầy và một nhà độc tài từng sống khép kín vào năm 2019
Tổng thống Mỹ đã tổ chức cuộc gặp mặt phút chót thông qua Twitter, theo thông tin vào thời điểm đó, chỉ 30 tiếng trước đó khi ông đề nghị gặp Chủ tịch Kim tại DMZ "chỉ để bắt tay và nói xin chào (?)!"
Lời mời ngẫu hứng này đã tạo ra một khoảnh khắc truyền hình ấn tượng lần thứ ba và cũng là cuối cùng giữa một tổng thống có kỹ năng diễn xuất bậc thầy và một nhà độc tài từng sống khép kín.
Giờ đây, dường như có thể sẽ có thêm những khoảnh khắc như thế nữa.
Trong một cuộc phỏng vấn phát vào ngày 23/1, ông Trump nói với người dẫn chương trình của Fox News Sean Hannity rằng ông sẽ một lần nữa "tiếp cận" ông Kim.
"Tôi đã có mối quan hệ tốt với ông ấy," ông Trump nói thêm.
"Ông ấy không phải là một người cuồng tín tôn giáo. Ông ấy là một người thông minh."
BBC nhận thấy trong bốn năm của chính quyền Biden, Mỹ và Triều Tiên có rất ít giao thiệp. Washington từng gửi thông điệp đến Bình Nhưỡng nhưng không nhận được phản hồi.
Nguồn hình ảnh,Getty Images: Ông Trump thường khoe khoang rằng hai người "đã yêu nhau". Tuần trước, ông Trump nói sẽ tiếp cận ông Kim
Cuộc gặp gỡ cuối cùng giữa hai quốc gia, diễn ra vào nhiệm kỳ trước của ông Trump, đã không đạt tiến bộ về một thỏa thuận được mong đợi đã lâu – thuyết phục Triều Tiên từ bỏ tài sản quý giá của họ là vũ khí hạt nhân.
Kể từ lúc ấy, ông Kim đã chỉ đạo phát triển chương trình tên lửa và từng tuyên bố thử nghiệm thành công hỏa tiễn siêu vượt âm, mặc cho việc phải hứng chịu các lệnh trừng phạt quốc tế hà khắc.
Điều này hoàn toàn trái ngược với thuở mà ông Trump thường khoe khoang rằng hai người "đã yêu nhau".
Câu hỏi đặt ra là liệu rằng mối quan hệ này có thể hâm nóng lại không – hay lần này sẽ là một bức tranh khác?
Rốt cuộc thì, Washington hiện sẽ phải đối phó với một Kim rất khác.
Trong bốn năm qua, các liên minh cũng như vận may của ông Kim đã có thay đổi, mối quan hệ của ông với một lãnh đạo quốc gia khác dường như cũng bền chặt hơn.
Điều này có khiến mối quan hệ của ông Kim với ông Trump đảo lộn một cách mãi mãi?
Có thể hâm nóng quan hệ không?
"Chắc chắn là có khả năng," bà Jenny Town, học giả cấp cao tại Stimson Center và giám đốc Chương trình Hàn Quốc của Stimson, đánh giá.
"Bạn có thể thấy [điều đó] qua việc ông Donald Trump bổ nhiệm một đặc phái viên cho các vấn đề nhạy cảm bao gồm cả Triều Tiên, tôi nghĩ đó là một chỉ dấu cho thấy cách ông ấy suy nghĩ hiện giờ."
Một số người từng giúp thiết lập các cuộc thượng đỉnh với ông Kim, bao gồm Richard Grenell, cựu đại sứ tại Đức, đã được ông Trump bổ nhiệm trở lại.
Ông Grenell từng được chọn làm đặc phái viên tổng thống cho các nhiệm vụ đặc biệt ở "một số những điểm nóng nhất" trên khắp thế giới, bao gồm cả Triều Tiên.
Nhưng, những năm qua cũng đã có một số thay đổi.
Nguồn hình ảnh,Getty Images: Ông Kim đang có quan hệ tốt với một người bạn mới – Tổng thống Nga Vladimir Putin.
"Triều Tiên sẽ dành năm đầu tiên để chứng minh với ông Trump rằng ông Kim Jong-un không còn là Kim của năm 2017 – rằng ông ấy đã có quân đội mạnh hơn, sức mạnh chính trị mạnh hơn và rằng, nếu điều đó có xảy ra, đó sẽ là một cuộc đàm phán rất khác," bà Town phân tích.
Ông Kim cũng đang có quan hệ tốt với một người bạn mới – Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Ông Putin đã cung cấp lương thực và nhiên liệu cho Bình Nhưỡng để đổi lấy vũ khí và binh lính Triều Tiên đến tham chiến ở Ukraine.
Bình Nhưỡng hiện đã không còn quá khao khát nhu cầu thoát khỏi các lệnh trừng phạt của Mỹ.
Triều Tiên 'đã chuẩn bị' cho người dân về Trump
Rachel Minyoung Lee, từng là nhà phân tích cấp cao về truyền thông Triều Tiên cho chính phủ Mỹ, nói với BBC rằng Bình Nhưỡng "đã chuẩn bị" cho người dân của mình bằng cách thông báo trên các phương tiện truyền thông nhà nước về sự trở lại của ông Donald Trump.
Tuy nhiên, bà tin rằng "ngưỡng bắt đầu đàm phán giờ đây đã cao hơn xưa".
"Có hai việc sẽ phải xảy ra," bà nói thêm.
"Triều Tiên phải lâm vào cảnh cùng cực đến mức [muốn] quay lại bàn đàm phán, ví dụ như do kinh tế sụp đổ hoặc quan hệ với Nga trở nên lạnh nhạt đáng kể; hoặc Mỹ đưa ra một đề nghị với Triều Tiên hoàn toàn khác biệt so với trước đây."
Nguồn hình ảnh,Getty Images: Ông Trump nói mình và ông Kim rất hòa hợp
Trong một buổi lễ ký kết gần đây tại Phòng Bầu Dục, ông Trump đã làm dấy lên đồn đoán rằng ông sẵn sàng khôi phục các cuộc đàm phán với ông Kim khi nói: "Tôi đã rất thân thiện với ông ấy. Ông ấy thích tôi. Tôi thích ông ấy. Chúng tôi rất hòa hợp."
Dù vậy, chính quyền Trump lần này nên thực tế hơn, theo ông Sydney Seiler, cựu sĩ quan tình báo quốc gia về Triều Tiên của Hội đồng Tình báo Quốc gia Mỹ mới về hưu năm ngoái.
"Vấn đề kiểm soát vũ khí là một kiểu đánh lạc hướng. Không có chuyện kiểm soát vũ khí với Triều Tiên nào cả. Chúng ta đã thử kiểm soát vũ khí rồi," ông nói.
"Triều Tiên có thể ngồi lại và đàm phán, có thể họ sẽ hạn chế việc thử tên lửa tầm xa và không tiến hành thử nghiệm hạt nhân lần thứ bảy, và vấn đề này sẽ có thể được kiểm soát trên diện rộng. Đó là viễn cảnh tốt nhất.
"Viễn cảnh tệ nhất là dù đã đàm phán, họ vẫn phóng thử, họ vẫn thử nghiệm. Thành ra là ông Donald Trump sẽ phải cân nhắc: giá trị của việc quan hệ với Triều Tiên là gì?
Đặc biệt là vì cả hai sẽ đều mang theo mình những vết sẹo lớn từ cuộc gặp gỡ trước đó.
Selfie, khoảnh khắc ảnh, và bữa trưa bị hủy
Tôi đã xem Thế vận hội mùa Đông năm 2018 tại Pyeongchang (Hàn Quốc). Ngồi bên dưới chiếc ghế ở ban công của tôi khi ấy là một vị khách bất ngờ - em gái của Kim Jong-un.
Đây là lần đầu tiên một thành viên gia đình Kim đến Hàn Quốc từ khi chiến tranh Triều Tiên kết thúc – một chuyến thăm khiến nhà sản xuất người Hàn Quốc của tôi thốt lên đầy kinh ngạc.
Ngồi bên em gái của ông Kim là ông Mike Pence, khi đó là phó tổng thống Mỹ.
Từ những gì tôi quan sát được, hai người họ hiếm khi nhìn nhau.
Nhưng đó vẫn là một bước tiến ngoại giao ngoạn mục mà chỉ vài tháng trước đó còn tưởng rằng là bất khả thi.
Nguồn hình ảnh,Getty Images: Ông Mike Pence (dưới, phải) ngồi gần em gái của ông Kim Jong-un (trên, trái) tại Thế vận hội mùa Đông
Ông Trump từng cảnh báo về Triều Tiên khi ông nhậm chức tổng thống vào năm 2017.
Ba tổng thống trước đó đã cố gắng và đều thất bại, sau nhiều vòng đàm phán và cấm vận, trong việc gây áp lực buộc Triều Tiên từ bỏ vũ khí hạt nhân.
Sau lễ nhậm chức của ông Trump, gần như tháng nào ông Kim Jong-un cũng phóng tên lửa.
Vị tổng thống Mỹ thể hiện sự phẫn nộ trên Twitter, đe dọa sẽ trút "hỏa lực và sự cuồng nộ" xuống Triều Tiên.
Ông Trump gọi ông Kim là "Anh chàng tiểu hỏa tiễn". Bình Nhưỡng đáp trả bằng cách gọi Trump là "Lão già lẩm cẩm".
Tiếp đó là những lời đe dọa về việc nhấn nút phóng hạt nhân, đầu tiên là từ Bình Nhưỡng, sau đó là từ Washington.
Nguồn hình ảnh,Getty Images: Mỹ và Triều Tiên ít giao thiệp trong bốn năm qua
Ông Trump từng viết trên Twitter rằng ông cũng có nút phóng hạt nhân "nhưng nó to và mạnh mẽ hơn nhiều của ông ta, và nút của tôi [thực sự] hoạt động."
Sau một năm trời tranh cãi và chiến thuật "ngấp nghé bờ vực" mà đã khiến một số người ở Seoul tự hỏi liệu họ có nên chuẩn bị cho chiến tranh hay không, mọi thứ thay đổi.
Ông Moon Jae-in, tổng thống Hàn Quốc theo đường lối tự do, từng hy vọng có thể "phá băng" với Bình Nhưỡng.
Ông sinh ra trong một trại tị nạn sau khi cha mẹ ông trốn khỏi chiến tranh ở Triều Tiên. Ông thậm chí từng tới đó thăm dì của mình trong một cuộc gặp gỡ gia đình xuyên quốc gia hiếm hoi.
Khi Bình Nhưỡng hé mở cửa và hỏi liệu Triều Tiên có thể tham gia Thế vận hội mùa Đông không, Seoul, dưới sự lãnh đạo của Moon thời điểm đó, đã mở toang cánh cửa ấy.
Trump đã từng tới Singapore để tham gia thượng đỉnh với ông Kim với lời hứa sẽ làm nên lịch sử.
Vị lãnh đạo của Triều Tiên đã có chuyến đi dạo đêm qua khu trung tâm sầm uất và chụp ảnh selfie như thể ông đang đi chơi cùng mấy ông bạn.
Dù ít khi ra ngoài Triều Tiên, nhưng ông Kim đã chứng tỏ rằng mình cũng biết cách thu hút chú ý.
Tuy nhiên, ngay cả sau cái bắt tay được nhiều ống kính ghi lại với ông Trump, hình thức ngoại giao vô cùng thân thiết này vẫn không mang lại nhiều cam kết thiết thực về việc Triều Tiên từ bỏ vũ khí hạt nhân.
Cả hai đã ký một tuyên bố với từ ngữ mơ hồ về việc hướng đến phi hạt nhân hóa và hứa sẽ gặp lại nhau.
Thượng đỉnh lần thứ hai giữa ông Trump với ông Kim ở Việt Nam là một ván cược lớn hơn.
Những buổi chụp hình không còn là đủ đối với một tổng thống Mỹ vốn tự hào về khả năng đàm phán của mình.
Chúng tôi đã phải chờ đợi hàng giờ trên những con phố ẩm thấp của Hà Nội ở bên ngoài cổng khách sạn Metropole - địa điểm hai nhà lãnh đạo sẽ dùng bữa, theo thông báo ban đầu.
Nhưng hóa ra bữa trưa đã bị hủy bỏ.
Những canh bạc công cốc
BBC đã trò chuyện với ba người tham gia cuộc thượng đỉnh nhằm chắp nối sự kiện để tìm ra vấn đề.
Dường như cả hai nhà lãnh đạo đều đã đánh giá quá cao những quân bài họ có trong tay.
Ông Trump đề nghị dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Triều Tiên nếu ông Kim từ bỏ tất cả vũ khí hạt nhân, vật liệu hạt nhân và các cơ sở hạt nhân của mình.
Có thông tin là ông Trump đã được cảnh báo trước rằng Triều Tiên từng từ chối thỏa thuận này trong quá khứ, nhưng cho rằng mối quan hệ cá nhân giữa hai người sẽ giúp ông thành công.
Nhưng không phải thế.
Ông Kim đã đánh cược vào việc ông Trump chấp nhận một thỏa thuận ít tham vọng hơn. Chính ông Kim cũng tưởng rằng mối quan hệ cá nhân giữa hai người sẽ giúp ông thành công.
Ông đề nghị việc Triều Tiên tháo dỡ tổ hợp hạt nhân Yongbyon đã cũ để đổi lấy việc Mỹ chấm dứt tất cả các lệnh trừng phạt từ năm 2016.
Nguồn hình ảnh,Getty Images: Dường như cả hai nhà lãnh đạo đều đã đánh giá quá cao những quân bài họ có trong tay.
"[Sự kiện trước đó ở] Singapore đã mang lại cho Kim Jong-un một chút uy tín và niềm tin rằng cuối cùng Mỹ đang dần minh mẫn và đàm phán với tôi dựa trên điều kiện của tôi," ông Seiler nói.
"Ông ấy ngồi vào bàn đàm phán với kỳ vọng, vì ông ấy đã nhận được sự tham vấn, chúng tôi biết, khá rõ, từ những người Hàn Quốc nói rằng ông Donald Trump đang tuyệt vọng về mặt chính trị, ông ấy không còn nghe lời ông John Bolton nữa và sẵn lòng chấp thuận một thỏa thuận bỏ lệnh trừng phạt đổi lấy một phần nhỏ chương trình hạt nhân của ông ấy."
Nhưng ông Trump cũng có thông tin.
Ông Trump biết tin Triều Tiên vẫn có thể sản xuất uranium tại một cơ sở làm giàu gần Bình Nhưỡng.
Mỹ nói rằng họ đã theo dõi trong một thời gian dài các địa điểm khác mà Triều Tiên tưởng mình đã giữ bí mật được.
"Tôi nghĩ họ đã bất ngờ vì chúng tôi biết," ông Trump sau đó đã nói.
Thỏa thuận ông Kim đưa ra không phải không có gì , nhưng không đủ hời để thuyết phục tổng thống Mỹ.
"Ông Kim Jong-un ngồi vào bàn đàm phán mà không có kế hoạch B," ông Seiler nói.
"Vì vậy, khi ông Donald Trump nói chúng ta [Mỹ và Triều Tiên] phải làm nhiều hơn thế, ông Kim Jong-un không hề linh động."
Ông Kim có cố gắng cứu vãn thỏa thuận không?
Theo nguồn tin của BBC, ông Kim đã cố cứu vãn thỏa thuận.
Ông đã cử một trợ lý để nhắc lại với Washington về những điều khoản đã có và rằng họ sẽ tháo dỡ toàn bộ nhà máy Yongbyon.
Nhưng ông Trump đã chuẩn bị lên máy bay.
"Cần hiểu đúng những gì đã diễn ra ở Hà Nội," ông Seiler nói.
"Hiểu khái quát là ông Donald Trump đã rời phòng họp. Đây là một thỏa thuận 'được ăn cả ngã về không' và khi ông Kim Jong-un không sẵn sàng đưa tất cả lên bàn đàm phán, ông Donald Trump đã bỏ đi. Đó là một cách đánh giá đơn giản hóa và sơ lược về những gì đã xảy ra ở Hà Nội."
Trong lúc ông Trump bay về Washington, Triều Tiên đã có một động thái vô tiền khoáng hậu – tổ chức họp báo.
Ông Ri Yong Ho, khi đó là bộ trưởng Ngoại giao Triều Tiên, nói với phóng viên rằng một cơ hội như thế này có thể sẽ không bao giờ tới nữa.
Đến nay vẫn chưa có một cơ hội như vậy. Nhưng có lẽ ông Kim sẽ phải suy đi tính lại chuyện có tham gia đàm phán như vậy nữa hay không.
"Rõ ràng là đã có một cơ hội," bà Jenny Town nói.
"Ông Kim Jong Un thực chất đã tạo ra kỳ vọng trong nước rằng Triều Tiên đang đứng trước một bước đột phá, và điều đó sẽ mang lại những lợi ích to lớn."
"Nếu chúng ta tận dụng được thời điểm đó, mọi thứ có thể đã đi theo một hướng rất khác. Có dễ dàng đạt được phi hạt nhân hóa không? Chắc chắn là không. Nhưng liệu căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên và mức độ phát triển hạt nhân của Triều Tiên có thể đã khác đi không không? Có thể. Dĩ nhiên là chúng ta sẽ không bao giờ biết chắc được, nhưng khi ấy rõ ràng có tồn tại một thiện chí mà bây giờ không còn nữa."
Hai nhà lãnh đạo cùng đặt bút ký vào tuyên bố chung tại Singapore
Chính sách ngoại giao phi truyền thống của ông Trump đã giúp giảm bớt căng thẳng trong một khoảng thời gian, nhưng không ngăn được Bình Nhưỡng bành trướng chương trình vũ khí hạt nhân.
20 bước chân ông Trump đi trên đất Triều Tiên có thể cũng đã vô tình hợp thức hóa một trong những hồ sơ nhân quyền tồi tệ nhất thế giới.
Tuy nhiên, sau ba cuộc gặp, dường như đã có một mối liên kết giữa ông Donald Trump và Kim Jong Un, mang theo hy vọng rằng một ngày nào đó hòa bình sẽ tồn tại tại bán đảo Triều Tiên.
Laura Bicker
Nguồn: BBC News Tiếng Việt (28/01/2025)
