THẤT PHU HỮU TRÁCH

THẤT PHU HỮU TRÁCH
匹夫有責

Giải thích: thất phu 匹夫: đàn ông con trai trong đám bình dân. Chỉ đất nước hưng vong, mỗi cá nhân đều phải có trách nhiệm

Xuất xứ: Minh . Cố Viêm Vũ 顾炎武: Nhật tri lục 日知录

Cố Viêm Vũ顾炎武 là nhà tư tưởng nổi tiếng cuối đời Minh đầu đời Thanh. Xuất thân trong một gia đình quan lại, lên 6 tuổi Cố Viêm Vũ được tổ phụ và kế mẫu Vương thị 王氏 dạy cho học. Năm 14 tuổi, Cố Viêm Vũ tham gia hoạt động Phục xã 复社- một xã đoàn có mưu đồ làm cuộc cách mạng mới.

Năm 1645, quân Thanh công chiếm Nam Kinh 南京, Cố Viêm Vũ cùng với Tri huyện Côn Sơn 昆山 Dương Vĩnh Ngôn 杨永言 cố trấn thủ Côn Sơn. Chẳng bao lâu thành bị phá, hai người em trai của Cố Viêm Vũ bị quân Thanh giết chết, kế mẫu Vương thị cũng tuyệt thực tự sát. Trước lúc mất, bà nói dặn Cố Viêm Vũ rằng:

Con tuyệt đối không được làm bề tôi của nhà Thanh.

Cố Viêm Vũ rơi lệ nghe theo lời dặn. Từ đó, ông nguỵ trang thành thương nhân bôn tẩu các nơi, liên lạc với lực lượng kháng Thanh vùng duyên hải. Để chiếm lấy gia sản của Cố Viêm Vũ, Tiến sĩ triều Thanh Diệp Phương Hằng 叶方恒 đã câu kết với nô bộc của Cố Viêm Vũ là Lục Ân 陆恩 tố cáo ông. Cố Viêm Vũ bị quan phủ truy bắt nên không thể không trốn khỏi Giang Nam 江南 đi đến Sơn Đông 山东.

Hơn 20 năm ở phương bắc, Cố Viêm Vũ đã in dấu chân khắp nơi: như Hà Bắc 河北, Sơn Tây 山西, Thiểm Tây 陕西, Hà Nam 河南 … Trong một năm mà đã có đến hơn nửa năm ở nơi quán trọ. Cố Viêm Vũ cùng với hơn 20 người bạn đã lập một cứ điểm hoạt động bí mật ở phía Nhạn Môn 雁门, kiên trì phản Thanh. Về sau, Cố Viêm Vũ định cư tại Hoa Âm 华阴, Thiểm Tây 陕西.

Sau tuổi 50, Cố Viêm Vũ tập trung tinh lực viết bộ Nhật tri lục 日知录, trình bày quan điểm tư tưởng của mình. Ông nói rằng:

Thiên hạ hưng vong, thất phu hữu trách

天下兴亡, 匹夫有责

Cố Viêm Vũ trước sau giữ vững khí tiết dân tộc, mãi cho đến lúc 69 tuổi nhắm mắt qua đời.

Dịch giả: Huỳnh Chương Hưng

Nguyên tác Trung văn

THẤT PHU HỮU TRÁCH

匹夫有责

Trong quyển

TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP

中国成语故事总集

(tập 1)

Chủ biên: Đường Kì 唐麒

Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004.