TÂM SỰ NÀNG MỴ Ê

Mỵ Ê (媚醯) là vương phi Chiêm Thành vào thế kỷ 11. Bà là vợ của vua Chiêm Thành Sạ Đẩu (Jaya Sinhavarman II). Vào năm 1044, vua Lý Thái Tông của Đại Cồ Việt tiến đánh Chiêm Thành, trong khi đó triều chính Chiêm có sự bội phản, tướng Chiêm là Quách Gia Dĩ đã chém chết chúa Sạ Đẩu rồi đầu hàng. Quân Đại Cồ Việt chiếm được thành Phật Thệ, bắt hàng trăm cung nữ, ca kỹ và nhạc công mang về, trong đó có Mỵ Ê. Đến Lý Nhân (Hà Nam), vua Thái Tông sai quan trung sứ triệu bà sang hầu thì Mỵ Ê lấy chiên trắng quấn quanh mình rồi nhảy xuống sông Châu Giang mà chết.

Tương truyền những buổi sáng sớm sương mù và đêm trăng thường nghe thấy có tiếng than ai oán ở khúc sông đó. Người dân bèn lập đền thờ cúng. Về sau vua Lý phong bà là Hiệp chính nương phu nhân. Đời Trần Trùng Hưng lại gia phong cho bà là Trinh liệt Tá lý phu nhân để biểu dương cái tiết đoan trinh của bà.

 
Tuy nhiên, hiện nay, do qua quá nhiều giai đoạn lịch sử, không xác định được cụ thể ngôi đền này nằm tại vị trí nào dọc sông Châu Giang.

Mười thế kỷ sau, cảm khái trước sự hy sinh bất tử, trinh liệt của vương phi Mỵ Ê trên dòng Châu Giang năm xưa, Thi sĩ Tản Ðà đã viết bài Từ Khúc nói lên “tâm sự của nàng Mỵ Ê” rằng:

 
1. Điệu Vân thê

 

Châu Giang một dải sông dài

Thuyền ai than thở một người vương phi

Đồ Bà thành phá huỷ

Ngoạ Phật tháp thiên di

Thành tan tháp đổ

Chàng tử biệt

Thiếp sinh ly

Sinh ký đau lòng kẻ tử quy

Sóng bạc nghìn trùng

Âm dương cách trở

Chiên hồng một tấm

Phu thê xướng tuỳ

2. Điệu Hoa phong lạc

 

Ơi mây! ơi nước! ơi giời!

Đũa ngọc mâm vàng giọt luỵ rơi

Nước sông trong đục

Luỵ thiếp đầy vơi

Bể bể, dâu dâu, khóc nỗi đời

Giời ơi! nước hỡi! mây hời!

Nước chẩy, mây bay, giời ở lại

Để thiếp theo chồng mấy dặm khơi

 
(Nguồn: Tản Đà, Khối tình con - Quyển thứ hai, Tản Đà thư cục in lần thứ hai,)

(Sưu tầm trên mạng)