TẾT HÀN THỰC

Từ Đài Loan vể Úc, từ cái khí hậu của miên bắc bán cầu nhiệt đới 30-35 độ về nam bán cầu ở đất Melbourne 14-15 độ thì quả thật dù không muốn cũng phải bị cảm hàn. Lang thang trên mạng tình cờ đọc được bài thơ của Mạnh Vân Khanh mới biết là mình lại quên đi mùng ba tháng ba âm lịch của tết Hàn Thưc. Mời các bạn cùng đọc:

寒食 - 孟雲卿

二月江南花滿枝，
他鄉寒食遠堪悲。
貧居往往無煙火，
不獨明朝為子推。

Hàn thực - Mạnh Vân Khanh

Nhị nguyệt Giang Nam hoa mãn chi,
Tha hương hàn thực viễn kham bi.
Bần cư vãng vãng vô yên hoả,
Bất độc minh triêu vị Tử Thôi.

Hàn thực (Người dịch: Nguyễn Minh)

Hoa Giang Nam tháng hai nở rực
Chốn quê người hàn thực đơn côi
Bếp nghèo củi lửa dẹp rồi
Đâu cần tưởng niệm Tử Thôi mới làm

Bài thơ có nhắc đến Giới Tử Thôi nên mình mới nhớ là quên tết Hàn Thực:

Tết Hàn Thực là một ngày tết vào ngày mồng 3 tháng 3 Âm lịch. "Hàn Thực" nghĩa là "thức ăn lạnh".

Hàng năm vào ngày này, nhiều gia đình cho xay bột, đồ đỗ xanh, làm bánh trôi, bánh chay, nấu xôi chè lễ Phật và cúng gia tiên, có lẽ đó cũng là một cách tưởng niệm người thân trong những ngày tháng cuối xuân, chứ ít người biết đến hai chữ "Hàn Thực" gắn với một điển tích ở Trung Quốc, được biết tới nhiều qua tiểu thuyết Đông Chu liệt quốc.

Đời Xuân Thu, vua Tấn Văn Công nước Tấn, gặp loạn phải bỏ nước lưu vong, nay trú nước Tề, mai trú nước Sở. Bấy giờ có một người hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi, theo vua giúp đỡ mưu kế. Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn, Giới Tử Thôi phải lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng vua. Vua ăn xong hỏi ra mới biết, đem lòng cám kích vô cùng. Giới Tử Thôi theo phò Tấn Văn Công trong mười chín năm trời, cùng nhau trải nếm bao nhiêu gian truân nguy hiểm. Về sau, Tấn Văn Công giành lại được ngôi báu trở về làm vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công trong khi tòng vong, nhưng lại quên mất công lao của Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, nghĩ mình làm được việc gì, cũng là cái nghĩa vụ của mình, chớ không có công lao gì đáng nói. Vì vậy về nhà đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn. Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm. Giới Tử Thôi không chịu rời Điền Sơn ra lĩnh thưởng, Tấn Văn Công hạ lệnh đốt rừng, ý muốn thúc ép Giới Tử Thôi phải ra, nhưng ông nhất định không chịu tuân mệnh, rốt cục cả hai mẹ con ông đều chết cháy. Vua thương xót, lập miếu thờ và hạ lệnh trong dân gian phải kiêng đốt lửa ba ngày, chỉ ăn đồ ăn nguội đã nấu sẵn để tưởng niệm (khoảng từ mồng 3 tháng 3 đến mồng 5 tháng 3 Âm lịch hàng năm).

Ở Việt Nam cũng theo tục ấy và ăn Tết Hàn Thực ngày mồng 3 tháng 3. Tuy nhiên, người ta chỉ làm bánh trôi hay bánh chay để thế cho đồ lạnh, nhưng chỉ cúng gia tiên, và có ít liên hệ đến Giới Tử Thôi và những kiêng kỵ khác.