NƯỚC RỄ TRANH MÍA LAU

Thời buổi văn minh tiến bộ có khác, người VN hay người Hoa rất thích hay phải nói đúng hơn là phải uống nước mát thường xuyên khi sống trong khí hậu nóng bức của vùng Đông Nam Á. Hồi đó nước mát thường được nấu ở nhà chớ không có bán ở tiệm, ở chợ Cần Thơ ngoài bến Ninh Kiều ngày xưa có một gánh nước mát của một ông Tiều bán bên lề đường. Ngày nay nước mát ở Cần Thơ đã thăng cấp thành một món giải khác bán trong tiệm.

Hồi đó, má và bà nội tôi hay nấu nước mát như lá lẻ bạn, sanh địa, rau má, bông cúc...và món mà anh em tụi tôi thích nhất là món rễ tranh mía lau vì nó ngọt và dễ uống. Thời đó tôi chưa biết qua món "nước mát 24 vị" (二十四味凉茶) và chưa từng uống qua, sau này coi phim tập HK có nói đến món này và được biết là nó rất khó uống vì rất đắng.

Lần đầu đi HK khoảng 1990, tôi đi dạo ở Lady street (女人街), ngoài việc đi mua đồ, đi ăn tối, tôi còn muốn thử món "24 vị". Con đường này ban đêm rất tấp nập, nhiều nhất là những gian hàng bán quần áo thời trang bày xuống lộ vì nguyên con đường dài đã được chận lại cho chợ đêm. Trên đường thì hàng quán bán đồ ăn và cái món nước mát thì cũng có nhiều tiệm lắm. Tôi không lựa những món nước mát khác được nấu trong những cái bình hồ lô bằng đồng coi rất ngộ. Tôi cầm chén "24 vị" đưa lên miệng nếm thử quả thật nó đắng kinh khủng như thuốc bắc vậy đó. Bà xã tôi hỏi "Anh dám uống không". Tôi không trả lời chỉ ực một hơi cạn chén. Chỉ có lần đó thôi, sau này không thích uống nữa vì đắng và không ngon, những lần sau đi tôi chỉ ăn Quy Linh Cao (龜苓膏)

Ở Úc bây giờ đang vào Hè nóng bức, muốn uống rễ tranh mía lau thì mua từng bao khô trong các tiệm tạp hóa chớ không có đồ tươi như ở VN. Mấy lần về VN thời gian rất ít nên không nghĩ đến nước mát, ví lúc muốn mát đã có nưới dừa tươi ướp lạnh rồi. Đọc bài hôm nay do Cần Thơ Promotion quảng cáo thấy mê quá, kỳ sau về Cần Thơ sẽ nhớ tìm uống. (LKH)

NƯỚC RỄ TRANH

Loại "nước mát" giải khác tự nhiên vào mùa hè.

Mùa hè đã đến gần, cái nắng bắt đầu trở nên gay gắt, thời tiết nóng bức khiến cho nhu cầu sử dụng các lọai nước giải khát ở Cần Thơ tăng lên. Vào mùa này, lượng tiêu thụ các lọai nước giải khát có thể tăng lên từ 10 – 15% so với các thời điểm khác trong năm. Sản phẩm nước giải khát ở Cần Thơ hiện rất đa dạng phong phú, với hơn 250 loại nước giải khát có gas như: Pepsi, Coca-cola, mirinda, fanta…và không gas như trà xanh, sữa đậu nành, nước bí đau, nước yến…

Ngòai các lọai nước công nghiệp nói trên, người dân và du khách đến Cần Thơ rất thích thưởng thức các lọai nước giải khát bình dân nhưng rất ngon và tốt cho sức khỏe như nước dừa tươi, nước mía, nước ép trái cây, sâm lạnh…Đặc biệt, có một lọai nước mang tính dân dã và rất được ưa chuộng là nước mát hay còn gọi là nước rễ tranh.

“Nước mát” là tên dân gian gọi một lọai thức uống được nấu từ các loại dược liệu, có tác dụng thanh nhiệt, thường được nấu và dùng trong gia đình vào mùa nắng nóng. Một số loại thảo mộc thông dụng dùng để nấu nước mát là: cây thuốc dòi, rễ cỏ tranh, mía lau, cây mã đề, râu bắp, lá lẻ bạn, hoa cúc, nhưng có lẽ thông dụng nhất là rễ cỏ tranh.

Cỏ tranh là loại cỏ sống lâu năm. Lá mọc thẳng đứng, phiến lá xanh. Cụm hoa hình chùy, có nhiều bông nhỏ, phủ đầy lông mềm và dài màu trắng. Cây mọc hoang khắp nơi trong cả nước. Rễ cỏ tranh mặt ngoài màu trắng ngà hay vàng nhạt, có nhiều nếp nhăn dọc và nhiều đốt mang các lá vẩy và rễ con. Khi làm thuốc, đào lấy thân rễ, cắt bỏ phần trên cổ rễ, rửa sạch đất cát, tuốt bỏ sạch bẹ, lá và rễ con, thái nhỏ.

Theo đông y, rễ cỏ tranh có vị ngọt, tính hàn, tác dụng thanh nhiệt, tiêu ứ huyết, lợi tiểu tiện, thanh phế nhiệt trong khi cây mía lau có tính bình, vị ngọt, có tác dụng thanh nhiệt, hạ khí, trợ tỳ, kiện vị, lợi đại tiểu trường, chỉ khát tiêu đờm, trừ phiền, giải độc rượu, giải sức nóng của thuốc.

Tùy theo sở thích, từng gia đình có thể kết hợp các loại dược liệu như trên để nấu thành một nồi nước mát uống giải khát vào mùa hè. Gần đây, dựa vào nhu cầu của thị trường, một số hộ gia đình và cơ sở nhỏ đã bán mặt hàng thức uống này nhưng chủ yếu là nước nấu từ rễ tranh và mía lau. Để nước rễ tranh thêm ngon, người bán sẽ cho vào một ít đường phèn, sau đó để ướp lạnh và bán cho khách hàng. Nước rễ tranh thơm, mát và khá rẻ nên đuợc nhiều người yêu thích, đặc biệt là giới học sinh, sinh viên. Sự thành công của chuỗi cửa hàng nhỏ mang thương hiệu Rễtranh.com đang kinh doanh tại thành phố Cần Thơ đã cho thấy sự ưa chuộng của khách hàng đối với lọai thức uống này.

Vào mùa hè, khi cơ thể bị nhiệt, cảm giác bứt rứt, khát nước, khô miệng… có thể sử dụng nước mát như nước uống thông thường nhằm giải độc cho cơ thể, hoặc tăng cường nước và vi chất cho cơ thể trong mùa nắng nóng ra mồ hôi nhiều. Tuy nhiên, cũng không nên lạm dụng việc uống lọai nước mát này vì rễ tranh mang tính hàn nên uống nhiều quá có thể ảnh hưởng đến sức khỏe, đặc biệt là những người mắc bệnh mãn tính như tiểu đường, suy thận mãn, suy nhược hoặc phụ nữ đang mang thai.

Anh Trần (theo Cantho Promotion)