Dầu ô liu đã có lịch sử lâu đời, tương truyền nó là lễ phẩm của Nữ Thần Athena tặng cho Hy Lạp. “Chế độ ăn Địa Trung Hải” xoay quanh dầu ô liu đến nay vẫn được công nhận là phương pháp ẩm thực lành mạnh và tốt cho sức khoẻ. (Ảnh: Shutterstock)
Vị đầu tiên xuất hiện là Thần biển cả Poseidon, ngài dùng chiếc đinh ba của mình đánh mạnh xuống nền đất cứng, ngay lập tức một đài phun nước phụt lên khiến mọi người vô cùng kinh ngạc. Nhưng vì ngài là Hải Thần, nên đài phun nước có vị mặn, vì vậy không có nhiều hiệu quả thực tế.
Sau đó, Nữ Thần Athena nhẹ nhàng xuất hiện. Ngài lẳng lặng ngồi xuống mặt đất, gieo xuống một hạt giống, chỗ đất ấy liền mọc lên một cây ô liu. Quả ô liu có thể ép thành dầu ô liu, rất giàu chất dinh dưỡng. Cuối cùng các vị Thần nhất trí với nhau là Nữ Thần Athena đã chiến thắng. Vì vậy thành phố xinh đẹp sau này được gọi là Athens, cũng chính là thủ đô của Hy Lạp ngày nay.
Nữ Thần Athena đã mang cây ô liu đến với người Hy Lạp và trở thành Thần hộ mệnh của Hy Lạp. (Ảnh: Shutterstock)
Cây ô liu có nguồn gốc bất phàm, mỗi bộ phần đều quý như châu báu
Hàng ngàn năm nay, cây ô liu luôn là biểu tượng của sự thịnh vượng và hòa bình, cũng chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng trong trái tim mọi người. Cây ô liu không chỉ để làm thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm, mà còn có thể làm vật liệu xây dựng. Ngoài ra, dầu ô liu là một loại dầu cao được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo thiêng liêng.
Cây ô liu quý như châu báu, không chỉ để làm thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm, mà còn có thể làm vật liệu xây dựng. (Ảnh: Shutterstock)
Người Hy Lạp cổ đại tin rằng, cây ô liu được Nữ Thần Athena, vị Thần bảo hộ của Athens mang xuống nhân gian, và là biểu tượng của hòa bình và hạnh phúc do các vị Thần ban tặng cho nhân loại. Đây cũng là nguyên nhân ngọn lửa của Thế vận hội Olympic Hy Lạp cổ đại đều được thắp sáng bằng dầu ô liu, và người chiến thắng đội chiếc vòng nguyệt quế kết từ cành ô liu, tượng trưng cho niềm vinh dự cao quý nhất. Ngoài ra, giải thưởng cho người thắng cuộc cũng là loại dầu ô liu thượng hạng đựng trong chiếc bình Amphora.
Giải thưởng chung cuộc trong lễ hội Panathenaic là chiếc bình Amphora bằng đất nung. Chiếc bình cao 62.2cm, có từ khoảng năm 530 TCN, được trưng bày trong Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan. (Ảnh: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan/Wikipedia)
Trước sự thần kỳ của ô liu, sau hàng ngàn năm trôi qua, các nghiên cứu khoa học mới nhất hiện nay đã có thể kiểm chứng được những điểm tốt của ô liu. Vậy nó có những ưu điểm gì?
- Dầu ô liu có thành phần chủ yếu là các axit béo không bão hòa đơn. Đây là chất béo lành mạnh giúp giảm mức cholesterol toàn phần và cholesterol mật độ thấp (LDL, xấu), đồng thời nâng cao mức cholesterol lipoprotein mật độ cao (HDL, tốt) trong máu.
- Ô liu cung cấp hàm lượng chất chống oxy hóa cao như polyphenol, vitamin E và K, chất diệp lục và carotenoid. Chất chống oxy hóa là chìa khóa để tăng cường hệ thống miễn dịch và bảo vệ cơ thể khỏi tác hại của các phân tử gốc tự do.
- Dầu ô liu có chứa các chất chống viêm, nó hoạt động như một loại thuốc giảm đau từ thiên nhiên.
- Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng dầu ô liu trong chế độ ăn cũng có thể cải thiện đáng kể các triệu chứng của bệnh viêm khớp, ngay cả khi không sử dụng thuốc giảm đau như aspirin và ibuprofen.
- Sử dụng dầu ô liu thường xuyên có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim, huyết áp cao, tiểu đường. Dầu ô liu còn có khả năng ngăn ngừa bệnh mãn tính, cải thiện bệnh Alzheimer.
- Massage da đầu với dầu ô liu có thể trị gàu, giúp tóc chắc khỏe và mềm mượt hơn sau khi gội đầu, đồng thời còn giúp trẻ hóa làn da.
- Người dân bờ biển Địa Trung Hải còn có lưu truyền từ đời này qua đời khác một phương pháp chữa viêm họng, ho, cảm lạnh và đau tai truyền thống là sử dụng dầu ô liu.
“Trái thơm, vị ngọt đắng, chát trong cổ họng” là ba đặc điểm của dầu ô liu nguyên chất chất lượng cao. (Ảnh: Shutterstock)
Nghiên cứu khoa học nhanh chóng khám phá ra những lợi ích sức khoẻ của dầu ô liu. Điều tuyệt vời hơn nữa, dầu ô liu chất lượng cao rất bổ dưỡng nên chúng ta không cần dùng một lượng lớn để có được những lợi ích này. Ví dụ, chỉ dùng một đến hai thìa cà phê dầu ô liu mỗi ngày là có thể tạo ra tác dụng chống viêm đáng kể. Bởi ô liu là loại dầu tốt, nó không những không làm tăng cân mà còn giúp giảm cân.
Những ngọn đồi nhấp nhô dọc theo bờ biển Địa Trung Hải có những điền trang ô liu có từ nhiều thế kỷ, việc tinh luyện dầu ô liu nguyên chất với tấm lòng thành kính đã trở thành một nghệ thuật. Dầu ô liu chất lượng cao, cũng giống như rượu vang hảo hạng, cũng có những tiêu chuẩn đánh giá riêng.
Nghi thức bình phẩm như sau: chuẩn bị một thìa cà phê dầu ô liu và quan sát màu sắc của nó; làm ấm cốc bằng lòng bàn tay, xoa vành cốc để hòa tan hương thơm và ngửi một cách cẩn thận; nhấm nháp từ từ, đọng lại nơi cổ họng, thưởng thức, khi đi xuống cổ họng thì cảm thấy nóng rát. Nếu không thấy nóng rát thì chưa đạt tiêu chuẩn. Công thức là “trái thơm, vị đắng ngọt, chát ở cổ họng” là ba đặc điểm của dầu ô liu nguyên chất hảo hạng.
Năm ẩn đố, một bí quyết phân biệt dầu oliu hảo hạng
Dầu ô liu ngày càng trở nên phổ biến khi nhận thức về sức khỏe của cộng đồng đang dần nâng cao. Tuy nhiên, khi nhu cầu của thị trường tăng lên, cũng không thể tránh khỏi tình hình thật giả lẫn lộn. Thị trường có rất nhiều bao bì lạ mắt, phô trương quảng cáo, khiến người tiêu dùng khó phân biệt. Vậy chúng ta hãy cùng xem một số câu hỏi đáp dưới đây.
1. Dầu ô liu chỉ có thể dùng trong món salad ở nhiệt độ thấp?
Về việc dùng ô liu để chiên rán, Hội đồng Dầu ô liu Quốc tế (IOOC) có trả lời như sau:
“Dầu ô liu là chất béo ổn định nhất khi đun nóng và có thể chiên rán ở nhiệt độ cao nhất mà không bị biến chất. Điểm bốc khói cao (410ºF hoặc 210ºC), cao hơn nhiều so với nhiệt độ chiên rán lý tưởng thông thường (356ºF hoặc 180ºC). Chất dinh dưỡng trong dầu ô liu không bị ảnh hưởng khi đun nóng, ngay cả khi được tái sử dụng để chiên nhiều lần.”
Do đó chúng ta có thể yên tâm sử dụng dầu ô liu để chiên rán đồ ăn. Hãy nhớ rằng: càng chất lượng, càng ổn định.
2. Dầu ô liu có màu xanh đậm mới là hàng chất lượng?
Dầu ô liu không có màu sắc tiêu chuẩn đặc định nào, vì từng loại ô liu khác nhau sẽ có màu sắc khác nhau.
3. Dầu ô liu có phải để càng lâu càng tốt không?
Dầu ô liu giống như nước trái cây tươi, càng tươi càng tốt. Do đó, tốt nhất nên sử dụng dầu ô liu trong vòng một năm kể từ khi mở nắp.
4. Dầu ô liu Extra Light chứa ít calo có thích hợp để giảm cân không?
Các loại dầu ô liu có lượng calo tương đối giống nhau. Thực ra, dầu ô liu Extra Light tức là nó đã được pha loãng, khiến hương vị và giá trị dinh dưỡng giảm đi.
5. Trên bao bì có ba chữ dầu ô liu thì mua có đúng không?
Những bao bì ghi “Extra Virgin” hoặc “Virgin” mới là lựa chọn hàng đầu. Hai loại này là tên loại ô liu chất lượng cao và không có thành phần hóa học nào được sử dụng trong quá trình chiết xuất dầu. Do đó, hương vị và chất dinh dưỡng của chúng cũng rất cao.
Nếu bao bì ghi “Pure”, “Dầu ô liu”, “Extra Light”, “Blended”, có nghĩa là ô liu thứ cấp, hoặc sản phẩm đã được thêm dung môi hóa học, trộn với các loại dầu khác, chứ không phải dầu ô liu chất lượng cao.
Trên thị trường có rất nhiều loại dầu ô liu, đâu mới là lựa chọn đúng đắn? (Ảnh: Shutterstock)
Mẹo chọn dầu ô liu
Ngoài việc để ý những loại có gán mác “Extra virgin” hay “Virgin” như trên thì còn một điểm quan trọng nữa là xem dầu ô liu được đóng trong chai thủy tinh sẫm màu hoặc hộp kim loại hay không. Ánh sáng và nhiệt độ cao là những tác nhân làm giảm chất lượng của dầu ô liu. Do đó, chúng ta cần tránh dùng những chai thủy tinh hoặc nhựa trong suốt.
Các điền trang ô liu nổi tiếng sẽ chủ động ghi ngày thu hoạch, vì họ luôn tự hào về độ tươi của ô liu, một số điền trang còn ghi cả giống loại ô liu. Tuy nhiên, những sản phẩm đã được vận chuyển qua hải quan trước khi đưa ra thị trường có thể chỉ được ghi hạn sử dụng tốt nhất (Best by). Như vậy, chúng ta nên sử dụng dầu ô liu trong vòng một năm sau khi mở nắp. Ngoài ra, nếu muốn mua những chai dầu ô liu được vận chuyển trực tiếp bằng đường hàng không, bạn sẽ phải trả khoảng 40 USD một chai.
Dầu ô liu mua về cần bảo quản ở nơi khô ráo, nhiệt độ thấp và tránh ánh nắng mặt trời. Lưu ý, không bao giờ để trên bếp, hoặc trên kệ bếp nơi có nhiều ánh sáng.
Chỉ cần lưu tâm những điểm trên, bạn có thể tận hưởng loại “dầu tốt nhất cho nhân loại” rồi. Tất nhiên, đừng quên rằng đây là món quà tuyệt vời nhất mà Thượng Đế ban tặng cho loài người!
Những loại dầu ô liu chất lượng cao, chủ yếu được đựng trong chai thủy tinh sẫm màu hoặc hộp kim loại. (Ảnh: Shutterstock)
Ba món ăn cổ điển của Địa Trung Hải
1. Món Sốt Tapenade siêu đơn giản
Thành phần chủ yếu của món này chỉ gồm hai thứ, đó là trái ô liu cắt nhỏ và dầu ô liu, trộn chúng với nhau sẽ tạo ra một loại nước sốt thơm ngon đậm đà. Để làm vị nước sốt thêm phần bắt mắt, bạn có thể phủ thêm một lớp cá cơm khô ngâm chua (Anchovy), nụ bạch hoa (Capers) và một số thảo mộc khác như xạ hương, v.v.
Sốt Tapenade với quả óc chó và quả sung cắt nhỏ rất ngon. (Ảnh: Shutterstock)
Ngoài ra, nếu món sốt trộn thêm quả óc chó và sung Mỹ cắt nhỏ, cũng tạo thành một món rất độc đáo. Có thể thêm một chút cỏ xạ hương và giấm rồi thưởng thức. Thành phẩm sẽ có độ sền sệt, giòn dai, mang đầy đủ hương vị chua cay mặn đắng ngọt, v.v. Nó được dùng để phết lên bánh mì, mì trộn, ăn kèm với rau và thịt. Những thực phẩm tươi ngon này sẽ mang lại cho bạn cảm giác hài lòng về hương vị, lại rất tốt cho sức khỏe.
2. Món salad đơn giản và nhẹ nhàng
Món này có nguyên liệu chủ yếu là cà chua, dưa chuột, rau húng quế, cộng với dầu ô liu nguyên chất, nước chanh, muối và tiêu, trộn lại với nhau sẽ tạo thành món salad Địa Trung Hải cổ điển. Đây có thể coi là món “ít chính là đẹp”, lại có thể thưởng thức hương vị của từng nguyên liệu. Nếu cho thêm ớt ngọt, ô liu, đậu gà, hành tây, pho mát Feta Hy Lạp, đậu phụ cho người ăn chay, v.v cũng đều rất ngon.
Món này có nguyên liệu chủ yếu là cà chua, dưa chuột, rau húng quế, cộng với dầu ô liu nguyên chất, nước chanh, muối và tiêu, trộn lại với nhau sẽ tạo thành món salad Địa Trung Hải cổ điển. Đây có thể coi là món “ít chính là đẹp”, lại có thể thưởng thức hương vị của từng nguyên liệu. Nếu cho thêm ớt ngọt, ô liu, đậu gà, hành tây, pho mát Feta Hy Lạp, đậu phụ cho người ăn chay, v.v cũng đều rất ngon.
Món salad Địa Trung Hải, dùng nước sốt dầu ô liu. (Ảnh: Shutterstock)
3. Bánh bông lan chanh
Dầu ô liu cũng có thể tạo vị ngọt cho món ăn, việc dùng dầu oliu thay thế bơ trong thành phần nguyên liệu làm bánh nướng sẽ giúp chiếc bánh thêm thơm ngon, hương vị tươi mát, phần bánh mịn màng.
Nguyên liệu: 3 quả trứng, 3/4 cốc đường, 1/2 cốc dầu ô liu, 1/2 cốc sữa hoặc sữa hạnh nhân, 1/2 thìa cà phê chiết xuất vani. Tất cả trộn đều, sau đó thêm từ từ 1/2 cốc bột mì, 1/2 thìa cà phê bột nở, 1/2 thìa thìa muối. Nướng ở 180 độ C trong nửa giờ và rưới một lớp dầu ô liu trước khi dùng.
Dầu ô liu cũng có thể tạo vị ngọt cho món ăn, việc dùng dầu oliu thay thế bơ trong thành phần nguyên liệu làm bánh nướng sẽ giúp chiếc bánh thêm thơm ngon, hương vị tươi mát, phần bánh mịn màng.
Nguyên liệu: 3 quả trứng, 3/4 cốc đường, 1/2 cốc dầu ô liu, 1/2 cốc sữa hoặc sữa hạnh nhân, 1/2 thìa cà phê chiết xuất vani. Tất cả trộn đều, sau đó thêm từ từ 1/2 cốc bột mì, 1/2 thìa cà phê bột nở, 1/2 thìa thìa muối. Nướng ở 180 độ C trong nửa giờ và rưới một lớp dầu ô liu trước khi dùng.
Bánh bông lan chanh sẽ ngon hơn nếu thêm dầu oliu. (Ảnh: Shutterstock)
Những người ăn chay có thể thay nguyên liệu trứng bằng hạt Chia. Cứ một thìa hạt Chia hòa với ba thìa nước hoặc sữa thực vật và vài giọt nước cốt chanh thì có thể thay một quả trứng.
Có một cách trực tiếp và dễ dàng nhất, đó là lần sau khi bạn ăn bánh mì, đừng phết kem mà chỉ cần chấm vào một chút dầu ô liu thôi là được! Vừa thưởng thức vừa nghĩ về ánh nắng ấm áp với biển xanh mây trắng tại bờ biển Địa Trung Hải, trong lòng cảm kích món quà của Thần ban cho nhân loại! Trong thời kỳ đầy biến động này, hãy cùng nhau lan tỏa những lời chúc tốt đẹp nhất đến những người thân và bằng hữu xung quanh bạn!
Trần Mỹ Dã thực hiện
Minh Phương biên dịch
