TRƯỜNG AN VÃN THU - TRIỆU HỖ

Trường An vãn thu - Triệu Hỗ

Vân vật thê lương phất thự lưu

Hán gia cung khuyết động cao thu

Tàn tinh kỷ điểm nhạn hoành tái

Trường địch nhất thanh nhân ỷ lâu

Tử diễm bán khai ly cúc tĩnh

Hồng y lạc tận chử liên sầu

Lư ngư chính mỹ bất quy khứ

Không đới nam quan học Sở tù.

長安晚秋 - 趙嘏

雲物淒涼拂署流

漢家宮闕動高秋

殘星幾點雁橫塞

長笛一聲人倚樓

紫艷半開籬菊靜

紅衣落盡渚蓮愁

鱸魚正美不歸去

空戴南冠學楚囚

Ngắm cảnh thu ở Trường An 

(Dịch thơ: Trần Trọng San)

Mây phất phơ trôi lướt sáng vào

Chập chờn cung Hán cõi thu cao

Vài ngôi sao nhạt nhạn qua ải

Một tiếng sáo vang người tựa lầu

Sắc tím hé tươi rào cúc lặng

Áo hồng trút hết bến sen sầu

Cá lư ngon vị về không được

Chỉ học ai kia đội mũ tù

Chú thích: Bài thơ này còn có tựa là Trường An thu vọng 長安秋望.

Sơ lược tiểu sử tác giả:

Triệu Hỗ 趙嘏 (810-856) tự Thừa Hựu 承祐, sinh quán ở huyện Sơn Dương, thuộc Sơn Ðông ngày nay. Tên ông cũng có khi đọc là Giả. Ngay khi còn bé, ông đã tỏ ra có biệt tài, từng làm khách Nguyên Chẩn lúc bấy giờ đang là Quan sát sứ tỉnh Chiết Ðông, rồi làm Tòng sự cho bạn của Ðỗ Mục là Thẩm Truyền Sư. Ðược Thẩm Truyền Sư mến mộ tài năng, năm mới 17 tuổi ông đã được cử làm Hương cống lên cư ngụ Trường An. Ở đây ông kết du rộng rãi với các văn nhân đương thời, thường chỉ suốt ngày “nghêu ngao vui thú yên hà.” Ông quen biết và đã từng thề thốt nặng lời với một ca kỹ, nhưng nàng này lại bị Tiết độ sứ của Chiết Tây cưỡng ép bắt đem về làm thiếp.

Vì thấy mình không thể đòi lại người ngọc nếu chẳng có công danh, Triệu quyết chí đi thi. Năm 32 tuổi, ông đậu tiến sĩ dưới triều Ðường Vũ Tông. Vừa mới biết mình đậu, mặc dù chưa có chức phận gì lớn lao, ông đã gởi ngay một bài tứ tuyệt "Toạ thượng hiến Nguyên tướng công" cho viên Tiết độ sứ kia. Viên Tiết độ sứ kia chẳng biết vì thẹn hay vì sợ, vội trả ngay người ngọc về cho Triệu. Hai người gặp nhau ngay trên đường Triệu vinh quy, người con gái khóc lóc thảm thiết rồi chết. Triệu mai táng nàng ngay chỗ họ gặp lại nhau.

Sau khi đậu tiến sĩ, Ðường Vũ Tông có ngày hỏi đến thơ của Triệu. Ông dâng lên vài bài trong đó có bài "Ðề Tần hoàng". Nhà vua đọc tới hai câu "Đồ tri lục quốc tuỳ cân phủ, Mạc hữu quần nho định thị phi" nghĩ rằng Triệu luận cổ suy kim nên tỏ ý không ưa thích. Có lẽ vì lý do này mà đường công danh của Triệu rất lận đận, mãi đến năm 42 tuổi, tức là 10 năm sau khi thi đậu, mới được bổ làm một chức quan nhỏ ở Vị Nam. Ông mất không lâu sau đó.
Thơ Triệu phần lớn có nội dung nhớ nhung quê hương, buồn bã đường công danh, hoặc để thù tiếp với bạn bè. Ðỗ Mục đọc bài "Trường An thu vọng" của ông rất thích hai câu "Tàn tinh kỷ điểm nhạn hoành tái, Trường địch nhất thanh nhân ỷ lâu" cứ ngâm nga mãi và gọi luôn Triệu là Triệu Ỷ Lâu.

Nguồn: Thi Viện