Trương Thượng thư ở Từ Châu (tức Trương Kiến Phong) có người con hát yêu tên Miến Miến, giỏi ca múa, phong tư trang nhã xinh đẹp. Tôi làm Hiệu thư lang, tới vùng Hoài Tứ, được Trương thượng thư mời ăn tiệc, lúc rượu say, ông gọi Miến Miến ra ca múa giúp vui. Tôi nhân đó làm bài thơ tặng:
贈關盼盼 - 白居易
鳳撥金翎砌，
檀槽后帶垂。
醉嬌無气力，
風裊牡丹枝。
Phụng bát kim linh thế,
Đàn tào hậu đới thuỳ.
Tuý kiều vô khí lực,
Phong niểu mẫu đơn chi.
Tặng Quan Miến Miến (Người dịch: mailang)
Lông vàng xếp cánh phượng,
Đàn dứt dây tơ chùng.
Say lả càng kiều diễm,
Mẫu đơn cành gió rung.
Một lần vui rồi chia tay, từ đó về sau tuyệt không biết gì về nàng cả. Đến nay đã mười hai năm, hôm trước quan Tư huân Viên ngoại lang Trương Trọng Tố tự Hội Chi (con Trương Kiến Phong) thăm tôi, nhân ngâm ba bài thơ Yến Tử lâu, lời lẽ dịu dàng đẹp đẽ, hỏi ra thì là thơ của Miến Miến. Hội Chi làm Tùng sự ở Vũ Ninh nhiều năm, biết rõ chuyện Miến Miến, kể rằng Trương thương thư đã chết, phủ đệ cũ ở Bành Thành có một ngôi lầu nhỏ gọi là Yến Tử lâu. Miến Miến nhớ lòng yêu dấu của ông ngày trước nên không lấy chồng, về ở lầu ấy hơn mười năm, nay vẫn còn sống. Thơ Miến Miến như sau:
燕子樓 三首 - 關盼盼
樓上殘燈伴曉霜
獨眠人起合歡床
相思一夜情多少
地角天涯不是長
北邙松柏鎖愁煙
燕子樓中思悄然
自埋劍履歌塵散
紅袖香消已十年
適看鴻雁岳陽回
又睹玄禽逼社來
瑤瑟玉簫無意緒
任從蛛網任從灰
Lầu thượng tàn đăng, bạn hiểu sương
Độc miên nhân khởi hợp hoan sàng
Tương tư nhất dạ tình đa thiểu
Địa giác thiên giai bất thị trường
Bắc khâu tùng bách tỏa sầu yên
Yến Tử lâu nhân tứ tiêu nhiên
Tự mai kiếm lý ca trần tán
Hồng tụ hương tiêu thập nhất niên
Thích khan hồng nhạn Lạc Dương hồi
Hựu đổ huyền cầm bức xã lai
Dao sắt ngọc tiêu vô ý tự
Nhiệm tòng thù võng nhiệm tòng khôi
Yến Tử Lâu tam thủ (Người dịch: Nguyễn Phước Hậu)
Đèn tàn lầu vắng bạn cùng sương
Giấc ngủ cô đơn trọn chiếc giường
Thao thức một đêm nhiều ít nhớ
Chân trời góc đất cận bên đường
Bắc Mang tùng bách tỏa sương sầu
Xơ xác nhớ về Yến Tử lâu
Ca khúc trần ai chôn với kiếm
Mười năm tay áo nhạt hương màu.
Lúc ngắm nhạn hồng trở Lạc Dương
Gần ngày bức xã thấy chim đen.
Đàn cầm tiêu ngọc như vô ý
Đành để bụi mờ mạng nhện vương.
Tôi yêu thích ý thơ mới lạ, bèn họa lại như sau:
燕子樓 - 白居易
滿窗明月滿簾霜，
被冷燈殘拂臥床。
燕子樓中霜月夜，
秋來祗為一人長。
鈿暈羅衫色似煙，
幾迴欲著即潸然。
自從不舞霓裳曲，
疊在空箱十二年。
今春有客洛陽迴，
曾到尚書墳上來。
見說白楊堪作柱，
爭教紅粉不成灰。
Mãn sàng minh nguyệt mãn liêm sương,
Bị lãnh đăng tàn phất ngoạ sàng.
Yến Tử lâu trung sương nguyệt dạ,
Thu lai chi vị nhất nhân trường.
Điền vựng la sam sắc tự yên,
Kỷ hồi dục trước tức san nhiên.
Tự tòng bất vũ Nghê thường khúc,
Điệp tại không tương thập nhị niên.
Kim xuân hữu khách lạc dương hồi,
Tằng đáo thượng thư phần thượng lai.
Kiến thuyết bạch dương kham tác trụ,
Tranh giao hồng phấn bất thành hôi.
Lầu Yến tử (người dịch: Nguyễn Phước Hậu)
Phòng vắng đầy tràn ánh nguyệt sương,
Đèn tàn lạnh lẽo ngập chăn giường.
Một đêm Yến Tử lầu sương quạnh
Thu đến người xa nặng nhớ thương.
Nữ trang, áo lụa khói màu phai
Muốn thử bao lần, mắt mủi cay.
Tự định Nghê thường không múa nữa
Mười hai năm xếp chất rương hoài.
Lạc Dương khách lại buổi xuân nầy
Từng viếng thượng thư nấm mộ đây.
Nghe kể bạch dương không trụ nổi
Dặn hồng phấn chẳng hóa tro bay.
Lại tặng nàng một bài thơ tứ tuyệt như sau (bài Cảm cố Trương bộc dịch chư kỹ):
感故張仆射諸妓 - 白居易
黃金不惜買蛾眉，
揀得如花只一枝。
歌舞教成心力盡，
一朝身死不相隨。
Hoàng kim bất tích mãi nga my,
Giản đắc như hoa chỉ nhất chi.
Ca vũ giáo thành tâm lực tận,
Nhất triêu thân tử bất tương tuỳ.
Cảm người kỹ nữ của ông Trương bộc xạ
(Người dịch: Hoàng Tạo)
Mua gái mày xanh chẳng tiếc vàng,
Như hoa khéo chọn mấy cô nàng.
Dạy cho múa hát bao công sức,
Một sớm về âm chẳng kẻ màng!
Sau Trọng Tố đem bài thơ của tôi đưa Miến Miến xem, nàng đọc đi đọc lại, khóc nói "Từ Trương công mất, thiếp không phải không dám chết, nhưng lại sợ trăm năm sau, người đời cho rằng công chuộng sắc đẹp nên có thê thiếp chết theo, lại làm nhơ đức tốt của công, đành gượng mà thôi". Bèn làm bài Họa Bạch công như sau:
獨宿空樓斂恨眉，
身如春后致殘枝。
舍人不解人深意，
諷道泉台不去隨。
Độc túc không lâu liễm hận my,
Thân như xuân hậu trí tàn chi.
Xá nhân bất giải nhân thâm ý,
Phúng đạo tuyền đài bất khứ tuỳ.
Dịch thơ:
Mua gái mài xanh hẳng tiếc vàng,
Như hoa khéo chọn mấy cô nàng.
Dạy cho múa hát bao công sức,
Một sớm về âm chẳng kẻ màng!
Bài tựa của Bạch Cư Dị tới đây là hết. Nhưng theo Trường Khánh tập, sau khi được thơ của họ Bạch, Miến Miến bắt đầu nhịn ăn, mười ngày sau thì chết. Nhưng lại ngâm thơ rằng:
兒童不識沖天物，
漫把青泥汙雪毫。
Nhi đồng bất thức xung thiên vật,
Mạn bả thanh nê ô tuyết mao.
(Trẻ con chẳng biết loài bay bổng,
Cứ lấy bùn xanh trát cánh lông).
Hai bài thơ của Bạch Cư Dị đã giết Miến Miến, nhưng trên thực tế, đây cũng không phải là một vụ án mạng Đường thi. Phải đâu họ Bạch không hiểu tâm sự Miến Miến ? Câu cuối trong bài Yến Tử lâu thi cho thấy ông biết nàng không có cớ chết theo Trương Kiến Phong và bài thơ tặng đóng vai một người thương xót họ Trương mà kết án đám con hát bạc tình kia chính là nhằm tạo lý do cho nàng hoàn thành sở nguyện. Và dĩ nhiên Miến Miến cũng hiểu cái ý tứ sâu xa ấy, nên trong bài Họa Bạch công, nàng đã tỏ lòng biết ơn ông bằng cách nhắc lại lời thơ "mẫu đơn" mười hai năm trước. Và chính là nhờ biết Bạch Cư Dị hiểu được tâm sự của mình, nên nàng mới ngạo nghễ nói với người đời rằng vì bị họ Bạch bôi nhọ nên nàng phải chết bằng hai câu thơ trước khi nhắm mắt. Tự ví mình bằng loài én "xung thiên" bị trẻ con trát bùn lên cánh trắng - Bạch Cư Dị có hiệu là Lạc Thiên. Nàng quy trách nhiệm cái chêt của mình về ông, nghĩa là cho người sống chứ không phải về Trương Kiến Phong, để dập hết những đàm tiếu của người sau đối với người chồng mà nàng yêu thương kính trọng. Mới biết cái tâm tình tài tứ, độ lượng tri giao của hạng danh sĩ kỳ nữ, loại người tầm thường có dễ mà theo được đâu!
Chú thích:
Quan Miến Miến còn có tên là Quan Phán Phán, là một danh kỹ đất Từ Châu đời nhà Đường, khoãng niên hiệu Trinh Nguyên và Nguyên Hòa (785-820) được Thượng Thư Trương Kiến Phong nạp làm thiếp.
Nguồn: Thi Viện
No comments:
Post a Comment