Ảnh: soundofhope.org
Mặc dù Viện Niels Bohr của Đan Mạch đã công bố tài liệu về cuộc gặp giữa nhà khoa học Đức Heisenberg và nhà khoa học Đan Mạch Niels Bohr, nhưng những gì họ nói trong cuộc gặp vẫn là một bí ẩn. Sau đó, người ta phát hiện ra một bức thư do Bohr viết cho các đồng nghiệp, hy vọng sẽ giải đáp được bí ẩn này trong lịch sử khoa học và công nghệ thế kỷ 20.
Werner Heisenberg là nhà vật lý lý thuyết nổi tiếng người Đức và là người sáng lập ra cơ học lượng tử. Đóng góp của ông cho vật lý hiện đại chỉ đứng sau Einstein và người thầy của ông, Bohr. Nhưng đóng góp của ông cho sự tồn vong của nhân loại trong thế chiến thứ II là không thể đo lường, nhân loại cần phải biết ơn ông rất nhiều, tại sao nói như vậy?
Lý thuyết cơ học lượng tử mà ông đi tiên phong không chỉ thay đổi nhận thức của con người về thế giới khách quan mà còn phát triển các thiết bị hiện đại như laze, bóng bán dẫn và kính hiển vi điện tử, đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong sự tiến bộ của khoa học hiện đại.
Werner Heisenberg (Bundesarchiv, Bild 183-R57262 /CC-BY-SA 3.0). Ảnh: soundofhope.org
Heisenberg sinh ra tại Würzburg, Bavaria, Đức năm 1901. Cha ông là nhà ngôn ngữ học và sử học vĩ đại của Đông La Mã, ông nội là hiệu trưởng một trường cấp 2 nên ông sinh ra trong một gia đình danh tiếng. Heisenberg rất quan tâm đến toán học từ khi còn trẻ, bị ám ảnh bởi phép tính vi phân và phép tính tích phân. Sau đó, ông được nhận vào Đại học Munich, và dưới sự lãnh đạo của giáo viên Bohr, ông bắt đầu nghiên cứu vật lý của mình.
Heisenberg, giống như Einstein, có tài năng rất cao về vật lý lý thuyết. Ở tuổi 24, ông và người bạn đồng hành Bonn đã thiết lập một hệ thống toán học hoàn chỉnh của cơ học lượng tử, hệ thống này trở thành cơ học ma trận. Sau đó, ông đề xuất “nguyên lý bất định” và các lý thuyết vật lý khác, và đoạt giải Nobel Vật lý năm 1932.
Vào tháng 12 năm 1938, các nhà vật lý người Đức Hahn và Stresmann đã phát hiện ra phản ứng phân hạch hạt nhân nặng, mang đến khái niệm vũ khí hạt nhân, gây chấn động thế giới. Tháng 1 năm 1939, Đức Quốc xã khởi động dự án nghiên cứu và phát triển bom nguyên tử có tên mã là “Câu lạc bộ Uranium”. Dựa trên đóng góp to lớn của Heisenberg cho vật lý, Heisenberg được chỉ định làm trưởng dự án.
Nghiên cứu về bom nguyên tử của Đức bị đình chỉ vào năm 1942. Lý do là vào ngày 4 tháng 6 năm 1942, Heisenberg được triệu tập để báo cáo với Albert Speer, Bộ trưởng Bộ Vũ trang của Đức, về triển vọng chuyển đổi nghiên cứu của dự án Uranverein sang phát triển vũ khí hạt nhân. Trong cuộc họp, Heisenberg nói với Speer rằng không thể chế tạo một quả bom trước năm 1945, do qua tính toán thấy rằng cần hàng chục tấn uranium-235 cho vụ nổ bom nguyên tử, nhưng ở trình độ công nghiệp thời đó, không thể chiết xuất được nhiều uranium-235 như vậy, nó sẽ đòi hỏi nguồn lực tiền tệ và số lượng nhân sự khổng lồ. Vì vậy sau đó Hitler đã ra lệnh đình chỉ nghiên cứu bom nguyên tử và bắt đầu phát triển tên lửa.
Đó là thời điểm quan trọng khi Đức quốc xã tàn sát người Do Thái, nhiều nhà vật lý trong đó có Einstein và Bohr đã chạy sang Hoa Kỳ. Sau khi đến Mỹ, Einstein đã viết thư cho các Tổng thống Roosevelt, nói rằng Đức đang phát triển bom nguyên tử.
Bộ Chiến tranh Hoa Kỳ bắt đầu triển khai kế hoạch phát triển bom nguyên tử sử dụng phản ứng phân hạch hạt nhân vào tháng 6 năm 1942, còn được gọi là Dự án Manhattan (Manhattan Project). Dự án quy tụ những nhà khoa học hạt nhân giỏi nhất của các nước phương Tây (trừ Đức Quốc xã) lúc bấy giờ, đồng thời huy động hơn 100.000 người tham gia dự án, mất 3 năm và tiêu tốn 2 tỷ đô la Mỹ, được thực hiện thành công vào ngày 16/7/1945. Vụ nổ hạt nhân đầu tiên trên thế giới và hai quả bom nguyên tử thực tế đã được sản xuất theo kế hoạch, và hai quả được thả xuống Nhật Bản, và sau đó Nhật Bản đầu hàng.
Dự án Manhattan (Miền công cộng). Ảnh: soundofhope.org
Nhiều người cho là Heisenberg đã mắc lỗi ở mức độ thấp trong tính toán, không tính đến tốc độ khuếch tán nơtron, dẫn đến việc cần rất nhiều uranium-235. Trên thực tế, chỉ cần chục kg uranium-235 để kích nổ một quả bom nguyên tử. Nhận định đó có thể không hẳn đã đúng.
Sau vụ ném bom nguyên tử thành công ở Hoa Kỳ, Hahn, người phát hiện ra sự phân hạch nặng uranium, đã rất phấn khích và bắt đầu chế nhạo Heisenberg là một nhà vật lý hạng hai. Nhưng Heisenberg nói trong một tuyên bố với thế giới bên ngoài rằng ông không muốn Đức Quốc xã kiểm soát bom nguyên tử, và rằng ông đã cố tình phạm sai lầm. Tuyên bố của ông không chỉ giành được hình ảnh của một anh hùng, mà còn duy trì vị thế của mình trong vật lý.
Nhưng vào thời điểm đó, nhiều nhà khoa học vẫn đứng dậy và cho rằng tuyên bố của Heidelberg hoàn toàn là một nhận định muộn màng, và Gudschmidt, người phụ trách Dự án Manhattan, là một trong số đó. Sau đó, cả hai bắt đầu lời qua tiếng lại trên tạp chí trong nhiều năm.
Heisenberg qua đời tại Munich vào tháng 2 năm 1976. Cuộc tranh cãi về bí ẩn của “Heisenberg” vẫn chưa dừng lại cho đến năm 2002, một bức thư bám đầy bụi trong nhiều năm được xuất bản, chính thức vén màn bí ẩn về “Heisenberg”.
Bức thư này được để lại cho gia đình ông trước khi Bohr qua đời và dự định sẽ được công bố với thế giới 50 năm sau khi ông qua đời.
Sinh ra ở Đan Mạch, Bohr là một nhà vật lý vĩ đại người Đan Mạch. Ông đã có bốn cuộc tranh luận lớn nổi tiếng với Einstein, địa vị và uy tín của ông trong ngành vật lý rất cao.
Sau khi Đức Quốc xã chiếm đóng Đan Mạch, Bohr được yêu cầu mạnh mẽ tham gia vào quá trình phát triển bom nguyên tử, nhưng Bohr biết mức độ thiệt hại của bom nguyên tử, và ông không đồng ý. Vì lý do này, học trò của ông, Heisenberg đã đến Đan Mạch để tìm ông vào năm 1941.
Cuối cùng, Bohr đã không khuất phục trước Đức quốc xã, năm 1943, chế độ Đức quốc xã nóng nảy bắt Bohr, với sự giúp đỡ của bạn bè, Bohr trốn sang Anh Quốc rồi sang Mỹ, cuối cùng tham gia “Dự án Manhattan.
Vào cuối Thế chiến II năm 1945, Bohr trở về Đan Mạch, nhưng ông chưa bao giờ đưa ra bất kỳ bình luận nào về bí ẩn của Heisenberg.
Tháng 1 năm 1962, Bohr qua đời. Thế giới tin rằng cái chết của Boll đã lấy đi câu trả lời cuối cùng cho bí ẩn của Heisenberg.
Bohr (miền công cộng). Ảnh: soundofhope.org
May mắn thay, Bohr đã viết một bức thư cho gia đình trước khi chết, bức thư ban đầu dự định sẽ được tung ra thế giới sau 50 năm. Tuy nhiên, họ vẫn mở nó ra trước 10 năm và được công bố với thế giới vào năm 2002.
Sau khi bức thư này được đăng tải, nó đã gây náo động cả thế giới. Bức thư viết: Hóa ra Heisenberg đến gặp Bohr vào năm 1941 để thuyết phục ông từ chối tham gia dự án. Heisenberg nói với Bohr rằng việc nghiên cứu bom nguyên tử của Đức đang diễn ra rất suôn sẻ, và vào thời điểm này từ chối là lựa chọn tốt nhất.
Vào ngày 6 tháng 8 năm 1945, các nhà khoa học tại Farm Hall biết được thông tin từ các phương tiện truyền thông rằng Hoa Kỳ đã thả một quả bom nguyên tử ở Hiroshima, Nhật Bản. Heisenberg, cùng với các nhà vật lý khác được thực tập tại Farm Hall bao gồm Otto Hahn và Carl Friedrich von Weizsacker, vui mừng vì Đồng minh đã giành chiến thắng trong Thế chiến II. Heisenberg nói với các nhà khoa học khác rằng ông chưa bao giờ nghĩ đến bom, chỉ có một đống nguyên tử để tạo ra năng lượng.
Vấn đề đạo đức của việc tạo ra một quả bom cho Đức Quốc xã cũng được thảo luận. Heisenberg tỏ ra thận trọng khi thảo luận về vấn đề này. Về sự thất bại của chương trình chế tạo bom nguyên tử của Đức, Heisenberg nhận xét, “Chúng tôi sẽ không có đủ can đảm và đạo đức để đề nghị Chính phủ vào mùa xuân năm 1942 rằng họ nên tuyển dụng 120.000 người chỉ để xây dựng.
Như vậy có thể nói, chính Heisenberg và đội nhóm của ông đã chủ động loại bỏ chương trình sản xuất vũ khí hạt nhân của phát xít Đức, trong giờ phút định mệnh của nhân loại ông đã có một hành động vô cùng cao cả, ông và đội nhóm của mình đã bỏ qua danh vọng của bản thân để lương tâm lên tiếng. Là một người Cơ đốc giáo sùng đạo, có lẽ Chúa đã cho ông sự sáng suốt tuyệt vời đó. Việc quân Đồng Minh giành chiến thắng trong chiến tranh thế thứ hai đã ngăn chặn được mưu đồ thống trị và hủy diệt thế giới của phát xít Đức, đặc biệt nếu phát xít Đức là quốc gia sản xuất thành công bom nguyên tử đầu tiên trên thế giới, thì không thể biết nhân loại sẽ đi về đâu.
Kiên Tấn / Theo: soundofhope
Link tham khảo:
No comments:
Post a Comment