THIÊN SƠN TUYẾT LIÊN

Mấy hôm trước có kể cho các bạn nghe về loại "Thái Tuế Linh Chi" (太歲靈芝) một món thuốc quý hiếm. Khi nói đến các loại thuốc này như "Thiên Niên Nhân Sâm" (千年人蔘), Thiên Sơn Tuyết Liên" (天山雪莲)...mình không khỏi hoài nghi vì trong cuộc sống hàng ngày ít bao giờ mình nghe ai nói đến ngay cả những người làm nghề Trung Y hay Đông Y. Duy nhất chỉ nghe nhắc đến thật nhiều trong các pho tiểu thuyết võ hiệp hay chuyện cổ tích. Nhưng mà nó có thật các bạn ơi!

Tôi có xem qua một video phóng sự về đi tìm nhân sâm ở Hàn Quốc, họ phải đi vào rừng sâu mà tìm loại sâm hoang (野生人蔘) mọc xen lẫn với những loại cây cỏ khác, rất khó tìm, tinh mắt lắm mới nhìn ra được. Khi tìm được đào lên, củ sâm chỉ dài mấy phân mà họ nói đã hơn mấy chục năm, thì củ sâm nghìn năm chắc chắn có nhưng tại mình tìm chưa ra.

Hôm nay mình cùng tìm hiều về nó nhé. (LKH)

THIÊN SƠN TUYẾT LIÊN (天山雪莲)
TUYẾT LIÊN HOA (雪莲花)

Từ xưa, loài hoa này đã được người Trung Quốc sử dụng như một vị thuốc quý không thua gì nhân sâm. Chúng có khả năng trị được những chứng bệnh như đau đầu, cao huyết áp và rối loạn kinh nguyệt. Tuyết Liên chỉ mọc trên những vách đá có độ cao 4.000m so với mực nước biển và có thể nở ngay trong tuyết...

Tên thường gọi là "Snow Lotus", tên tiếng Việt là "Tuyết Liên Hoa" hay " Thiên Sơn Tuyết Liên", theo ngôn ngữ địa phương Uyghur là "Tagilis". Đây là một loại thảo dược lâu năm của chi hoa Cúc (Chrysanthemum genus). Tuyết Liên Hoa là một loại dược thảo truyền thống quý hiếm Trung Quốc, xuất xứ từ Tân Cương.

Nó phát triển trong các vách đá và giữa các kẽ nứt băng giá, nơi vô cùng lạnh và được bao phủ trong tuyết quanh năm. Các loại hoa thông thường có thể không tồn tại ở những nơi như vậy, nhưng Tuyết liên Hoa nở rộ trong môi trường thiếu ôxy khi nhiệt độ dưới 0 độ C hàng chục độ. Thói quen tăng trưởng độc đáo và môi trường sống đã khiến Tuyết Liên Hoa trở thành thực vật hiếm có và đồng thời hình thành các chức năng độc đáo về dược tính với các hiệu ứng kỳ diệu. Tuyết Liên Hoa được vinh danh là "vua của tất cả các loại thảo mộc" và "kho báu của y học"("the king of all herbs"and "the treasure of medicines").

Từ lâu, nhiều người trong chúng ta đã nghe nói đến cái tên “Thiên sơn tuyết liên” như một bảo bối trong trời đất. Trong sách kiếm hiệp và cả trong các game võ hiệp hiện đại, “Thiên sơn tuyết liên” đều được coi như phương thuốc thần kỳ, có thể chữa được bách bệnh. Thực ra, thứ “kỳ hoa” này không phải chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng.

Tuyết liên, một đặc sản hiếm có của vùng Tân Cương, là loài hoa sống trên độ cao 3500-4000m so với mực nước biển. Những ngọn núi tuyết ở vùng núi Thiên Sơn thuộc tỉnh Tân Cương - Trung Quốc chính là nơi mà người ta tìm thấy loài hoa này lần đầu tiên. Vì vậy, người ta đặt luôn tên cho loài hoa này là “Thiên sơn tuyết liên”.

“Thiên sơn tuyết liên” được phát hiện ra vào đời nhà Thanh của Trung Quốc. Học giả Triệu Học Mẫn đã ghi lại cảm xúc của mình về loại hoa này như sau: “Giữa vùng núi quanh năm bao phủ tuyết trắng lại có một loại hoa kỳ lạ. Loại hoa cánh trắng vàng, nhụy đỏ tím mọc trên tuyết trắng này thuộc họ nhà cúc nhưng bông lại to như bông hoa sen. Giữa tuyết lại có hoa và đây là đệ nhất mỹ nhân trên đỉnh núi Thiên Sơn”. Loại hoa Tuyết liên đã sớm được sử dụng trong y học từ hàng trăm năm nay. Tuyết liên có hình dáng yêu kiều. Người Tân Cương thường nói sở dĩ Tuyết liên có một hình dáng yêu kiều như vậy là do nó được kết tinh từ gió, mây và tuyết. Tuyết liên có rễ màu đen, lá xanh và thường treo mình trên các vách núi. Dân tộc Hán đã coi loại hoa này là một loại dược phẩm quý chuyên điều trị bệnh phong thấp. Người Duy Ngô Nhĩ thì sử dụng nó trong điều trị các bệnh liên quan đến phụ khoa.

Hạt của loại hoa Tuyết liên chỉ nảy mầm trong nhiệt độ dưới 0 độ C và phát triển tốt nhất trong khoảng nhiệt độ là dưới - 20 độ C. Nhưng trong 2 tháng đầu từ khi nảy mầm, loại hoa này có thể chịu được nhiệt độ 20 độ C. Mặc dù phải mất 5 năm mới nở hoa, nhưng một bông hoa “Thiên sơn tuyết liên” lại có tuổi thọ đến 8 tháng.

Đây là một điểm đặc biệt của Thiên sơn tuyết liên này.

Trong các tiểu thuyết võ hiệp, tuyết liên được coi như một loại thuốc cải tử hoàn sinh và tăng cường công lực. Theo sách y học được ghi chép lại, tuyết liên có khả năng giải độc, chủ trị các bệnh liên quan tới phổi, bế kinh, thân thể đau nhức là các bệnh liên quan đến phong thấp. Người ta còn dùng loại hoa này để bồi bổ sinh lực cho đàn ông. Ngoài ta, tuyết liên còn có khả năng làm co tử cung, chính vì thế loại hoa này nghiêm cấm sử dụng cho phụ nữ đang mang thai vì nó sẽ dẫn tới xảy thai hoặc thai chết lưu khi sử dụng. Tuy nhiên, loại hoa này có tính nhiệt, khi ăn vào mồ hôi sẽ chảy nhiều. Có tin nói, sau khi ăn loài hoa này, người ta có thể cởi trần đi trong tuyết mà không thấy lạnh. Có những loại tuyết liên mang độc tố và trước khi sử dụng, người ta phải ép hết độc tố ra thì mới có thể sắc hoặc lấy làm thuốc.

Trong những nghiên cứu mới đây, các nhà khoa học nhận thấy Thiên sơn tuyết liên tính nhiệt cao, có tác dụng rất tốt đối với các trường hợp nhức mỏi do phong thấp thận hư hay suy giảm khả năng tình dục; phụ nữ kinh nghuyệt không đều, thống kinh. Thiên sơn tuyết liên giàu Protein và các loại axitamin, có thể điều tiết được độ toan kiềm trong cơ thể người, có tác dụng tăng cường khả năng miễn dịch, chống mệt mỏi, chống lão hoá.

"THIÊN SƠN TUYẾT LIÊN" - CÂY QUÝ BỊ ĐE DỌA TUYỆT CHỦNG.
.
Bất chấp lệnh cấm của chính quyền, một nhóm leo núi Trung Quốc đã hái trộm hàng trăm bông "Thiên Sơn tuyết liên" - hoa sen trắng mọc trên núi tuyết Thiên Sơn và khoe trên mạng.

Theo CCTV, nhóm 31 người leo núi đã nhổ hàng trăm bông hoa sen trên đỉnh núi Thiên Sơn - một dãy núi nằm ở khu vực Trung Á, giữa biên giới tây bắc Tân Cương (Trung Quốc) và Kazakhstan.

Năm 1996, tuyết liên được xếp vào nhóm bảo vệ thực vật cấp hai ở Trung Quốc. Năm 2000, chính quyền nước này ban hành văn bản, nhấn mạnh không được phép đào hoặc ngắt trộm tuyết liên hoang dã.

Tuy nhiên, bất chấp luật pháp, nhóm leo núi không thừa nhận hành vi hái trộm hoa. Theo Xinhua, nhóm này leo núi Thiên Sơn từ 27/7-7/8 và đưa ảnh lên mạng. Những hình ảnh lan truyền với tốc độ chóng mặt trên mạng xã hội, vấp phải vô số chỉ trích. Hiện nhóm này đang bị Cục kiểm lâm Tân Cương điều tra.

Theo DBW, tuyết liên được gọi là "Bách thảo chi vương" (Vua của trăm loài dược thảo). Đây là loài cây hiếm, chỉ sinh trưởng ở trên núi cao 2.500-4.000 mét so với mực nước biển. Nó mọc trong các khe núi đá, là loài sinh trưởng chậm, mất 5-7 năm từ lúc nảy mầm đến khi nở hoa, và chỉ 5% số hạt có thể nảy mầm.

Hạt tuyết liên nảy mầm ở nhiệt độ 0 độ C, sinh trưởng trong điều kiện 3-5 độ C, và chịu được lạnh -21 độ C. Nó có thể nảy mầm, sinh trưởng và ra hoa trong thời gian ngắn, là kết quả của quá trình thích nghi với môi trường khắc nghiệt trên núi tuyết ở khu vực Tân Cương, Tây Tạng.

Mặc dù mất 5-7 năm từ lúc nảy mầm đến khi nở hoa nhưng quá trình tăng trưởng thực tế của nó chỉ diễn ra trong khoảng 8 tháng. Đây là đặc điểm sinh học độc đáo mà hiếm loài nào có được.

Tuyết liên được sử dụng trong y học cổ truyền Tây Tạng hàng nghìn năm nay. Nó giàu alkaloid, flavonoid và nhiều chất khác, có tác dụng tăng cường khí huyết, đặc biệt hữu hiệu trong việc thúc đẩy lưu thông máu, từ đó tăng cường âm dương cho nam giới và nữ giới. Ngoài ra, nó có chất hạ sốt và giải độc tự nhiên, thường sử dụng để chữa viêm thấp khớp.

Theo các nhà khoa học Vườn thực vật Missouri (Mỹ) sự bùng nổ kinh tế Trung Quốc và làn sóng khách du lịch đổ về Tây Tạng, Tân Cương thập kỷ trước khiến nhu cầu sử dụng tuyết liên tăng cao. Những người thu hái thuốc truyền thống chỉ hái những bông lớn và lượng nhỏ đủ dùng. Tuy nhiên, đồn thổi về tính chất quý hiếm và công dụng của nó dẫn đến khai thác quá đà và đe dọa tuyệt chủng.

Tân Cương năm 2007 tuyên bố loài hoa trắng mọc trên núi tuyết này là thực vật bảo vệ cấp quốc gia. Việc khai thác tuyết liên phải trong vùng quy hoạch, do cơ quan quản lý thực vật hoang dã cấp phép.

Hồng Hạnh - VNExpress (15/08/2015)